Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
sohasidan ma’lumot 
berishga shunchalik foydalidir. Biroq, pul agregatining 
aniqlanishi qanchalik keng bo‘lsa, pul-kredit tartibot organi uning miqdorini nazorat 
qilishi shunchalik mushkuldir. 
Iqtisodiy operatsiyalar bilan bog‘liq holda, o‘zgarish miqdorini tushuntiruvchi 
sifatida, pulga talab funksiyasi keng miqyosida ishlatiladi - qoidaga asosan, real TIM 

---

– va o‘zgaruvchan boshqa moliyaviy yoki real
 
aktivlar bilan solishtirilganida pulni 
saqlashning nisbatan jalb qilinishi aks ettiriladi. 
O‘zgaruvchi muqobil narxni tanlashda qaysidir darajada pul agregatining 
ishlatilayotgan ta’rifi yoki mamlakat institutsional tuzilishiga bog‘liqdir. Foizlik 
daromad keltirmaydigan pul aktivlarini saqlash muqobil narx eng mos keladigan 
o‘lchovi

bu, namoyon bo‘luvchi nominal foiz stavkasidir. Foizli daromad 
keltiruvchi pul aktivlariga foiz stavkalarining pulga va boshqa moliyaviy aktivlariga 
o‘lchashning o‘zaro farqlovchi o‘zgaruvchanligi ko‘proq munosibdir. 
Shaxsiy sektor oldida bank tizimining moliyaviy majburiyati shaxsiy sektor 
moliyaviy aktivlari majmuasining ko‘proq qismini o‘zida aks ettiruvchi 
mamlakatlarda real foiz stavkalari ba’zan real aktivlarining daromadi bilan 
moliyaviy aktiv daromadlari o‘rtasidagi o‘lchov sifatida ishlatiladi. Foiz 
stavkalarining uzoq vaqt mobaynida o‘zgarmas miqdorini aniqlash uchun bir 
darajada inflyasiya o‘zgarishi haqidagi ma’lumotlardan foydalanish mumkin. 
Pul agregatiga talabni empirik baholash quyidagi shakldadir. 
 
 
(
𝑴
𝑷
) 𝒕 = 𝜶
𝟎
+ 𝜶
𝟏
(
𝑽
𝑷
) 𝒕 + 𝜶
𝟐
(𝝅)𝒕𝜶
𝟏
= 𝟎; 𝜶
𝟐
≤ 𝟎
Bu yerda: 
M – pul agregati; 
R – narx darajasi; 
Y – TIM nominal ma’noda; 

- pulni saqlash nisbiy qiymati; 

1
– daromad bo‘yicha pulga talabning egiluvchanligi; 

2
– nisbiy narxda o‘zgaruvchanlikning pul massasiga ta’sir darajasi. 
Tenglashtirishda barqaror o‘zaro aloqa o‘rnatilgandan keyin, foiz stavkalari 
va inflyasiya darajasi kutilayotgan yoki dasturlashtirilgan
TIMning real o‘sish ma’nosini aks ettiruvchi kauzal o‘zgarishlar miqdori 
asosida kelajakda pulga bo‘lgan talab ma’lumotini olish mumkin. 
Pul massasi miqdori ma’lumoti, pul-kredit passivlarining tekshirish 
ma’lumotining asosiy elementidir. Aktivlarga to‘xtalganimizda, sof xorijiy 
aktivlarning miqdori o‘zgarishini umumiy tashqi saldo to‘lovlari ma’lumoti 
yordamida aniqlash, boshqa moddalari (OIN) ma’lumoti to‘liq axborot yo‘q hollarda 
tegishli trendga asoslanishi mumkin. 
Boshqa moddalar xalqaro zahiralarni tashkil qiluvchi valyuta kursini 
ayirboshlash natijasida sof xorijiy aktivlar miqdorining o‘zgarish
 
ekvivalentini o‘z 
ichiga oladi. 
Sof xorijiy aktivlar va boshqa moddalarning ma’lumot berish davridagi 
mohiyati, shuningdek, pulga bo‘lgan talab ma’lumotini, tenglashtirishga munosib 
ichki kredit miqdorining yagona mohiyatini aniqlash imkonini beradi. Sof kreditning 
davlat sektoriga to‘lov o‘zgarishi, bank tizimida davlat sektorining sof qarzi byudjet 
ma’lumotiga asoslangan umumiy kredit miqdori va davlat krediti o‘rtasidagi farqni 
ko‘rsatuvchi shaxsiy kredit sektori qoldiqli miqdor sifatida hisoblab chiqiladi. 
SHaxsiy sektorga ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan kredit summasining muvofiqligiga 
baho berish muhimdir. 

---

TIM ma’lumotida aks ettirilgan mablag‘ ajratish va boshqa xarajatlar mavjud 
rejalarbo‘yicha amalga oshiriladi