Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli biLİmlendiRİw miNİstrliGİ Qaraqalpaqstan Respublikası kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandırıw hám muwapıqlastırıw basqarması

13-Tema. Venerik kesellikler h.m olardi emlew.SUZEK - GONOREYa (GONORRHOEA)

Súzek - jınıslıq jol menen yuquvchi kesellik bolıp, bir qatar sti-lin-drik epiteliy kletkaları menen oralǵan silekey perdesi-dıń nospestifik isiwi.

Etiologiyasi. Kesellik shaqırıwshısı - Neisseria gonorrhoeae, ol gram-keri diplokokk bóliniw jolı menen kóbeyip, endotoksin saqlaydı. Gonokokklar leykostit hám epitelial kletkalar ishinde jasap ko'payadilar, makrofaglar quramında bolsa o'ladilar. Trichomo-na-deler gonokokklarni " yutib jiberiw" (fagostitoz) ózgeshelikine iye-bolıp tabıladı -lar hám trixomonadalar ishindegi gonokokklar virulentligini saqlap qaladılar. Insan organizminde qolaysız sharayat sezib, gonokokklar L-formaǵa ótiwi múmkin.

Klassifikastiyasi. 10 -Xalıq aralıq keselliklerdi statistikalıq klassi-fi-kastiyasiga qaray gonokokk infekstiyasi:

 sidik-tanosil jollar tómen bóleginiń tásirlenbegen gonoreyasi;

 sidik-tanosil jol tásirlengen gonoreyasi;

 sidik-tanosil jollardıń joqarı bólegi hám kishi tos aǵzaları gonoreyasi;

 basqa aǵzalar gonoreyasi xillariga ajraladi`.

Usınıń menen birge tolıq tapik diagnoz da kórsetilib qóyıladı.

Epidemiologiyası. Súzek, tiykarınan, jınıslıq jol menen yuquvchi keselliklerdiń kóp uchrovchi túri esaplanadı. Súzek menen tek insanlar kesellanadilar. Kemnen-kem jaǵdaylarda kesellik nojinsiy - xojalıq jollar menen juǵıwı múmkin. Gonokokklar ızǵar ortalıqta óz virulentligini joǵatmaydı hám ızǵar jeke gigiena buyımları (dasmal, súlgi, ishki kiyim) ga túsken ajıratılǵan qarjılar qurib ulgurmasdan paydalanǵan kisiler ózlerine kesellikti juqtırıwları múmkin. Bópeler nawqas analardıńlarınıń tuwıw jollarınan ótiw waqtında keselleniwi múmkin.

Inkubastion dáwiri. Ádetde 2-7 kún, kem jaǵdaylarda uzayıwı múmkin.

Klinikalıq kórinisi. Kesellik uretradan suyıq irińli ajıratılǵan qarjı ajırasıwı hám uretrada qolaysız sezim menen baslanadı, siyish waqtında hám siygandan keyin, nawqastı awrıw hám ashıwısh tınıshsız etedi. Názerden keshirgende, nawqas uretrasining sırtqı tesigi giperemiya-langan, isikgen hám keńeygen bolıp, suyıq irińli ajıratılǵan qarjı kórinip turadı. Eki stakanli (Tóbepson sinamasi) sinama ótkerilgende, sidiktiń birinshi porstiyasi - ılaylı, ekinshi porstiyasi bolsa tınıq boladı. Uretra palpastiyasida onıń isiklıgi bilinedi. Joqarıdaǵı belgiler - jańa, ótkir, aldı uretrit kórinisi bolıp tabıladı. Egerde Tóbepson sinamasini ekinshi sidik porstiyasida ılaylılanıw kuzatilsa - bul jańa ótkir total uretrit dep ataladı, ol, tiykarınan, kesellik yuqqanidan keyin 2-3 hápte ótkennen gúzetiledi. Egerde uretra sırtqı tesigi qasında toq -qızıl noqatlar bolıp, olar isikgen halqalar menen oralǵan bolsa, onı barmaqlar menen siqqanda irińli tamshı ajraladi`. Bul jaǵday - ótkir parauretrit dep ataladı. Er adamlarda anatomik uzın olat yopqichi (hatna etilmegenlerde), olat boshchasining terisi hám de yopqich ishki maydanı isiwi múmkin - ótkir balano-postit (balanopotitits acuta). Balanopostit kóbinese fimoz (Phymosis) menen tásirlenedi - yopqichning torayishi, olat boshchasini ashılıwına jol qoymaydı. Olat yopqichi, olat boshchasini jawmay ısıp ketiwi esabına onı siqib qo'ysa parafimoz (paraphimosis) rawajlanadı.

Jańa, ótkir total gonokokkli uretritli nawqaslarda isiw kóbinese prostata suyıqlıqtı ajıratıwshı naychalariga ótedi hám Kataral prostatit (prostatitis catharralis) payda boladı. Kataral prostatit waqıtında kesellikti anıqlaw etińmeydi, sebebi ótkir jalınlanǵan processlerde instrumental (uretroskopiya) tekserisler hám prostata massajı etińmeydi.

Gonoreya emlenmasa giperemiya, isik, isiw, ajıratılǵan qarjılar waqıt ótken sayin azayadı, biraq ajıratılǵan qarjı geweklesedi hám jańa ótkir-astı uretrit (urethritis recens subactiva) payda boladı. Shama menen 1-1, 5 ay ótkennen isiw belgileriniń ob'ektiv hám sub'ektiv belgileri azayǵanlıǵı gúzetiledi hám jańa total torpid uretrit (urethritis totalis recens torpida) payda boladı. Sozılmalı uretritdan ayırmashılıǵı bolıp esaplanıw uretra paypaslansa infiltrat sezilmaydi. Shama menen 2 ay ótkennen isiw sozılmalı túrge ótedi. Sub'ektiv shaǵımları kem, tek siyilgandan keyin, uzaq tánepisten keyin uretra tesikleri bir-birine jabıwǵan (ayırım jaǵdaylarda qaloq menen oralǵan ) bolıp, ılaylı, suyıq tamshı gúzetiliwi múmkin. Uretra tesigi stianotik isikgen, uretra massajınan sońǵına ajıratılǵan qarjı az muǵdarda ajraladi`, ajıratılǵan qarjı silekey, ashıq yamasa ılaylı boladı. Uretra paypaslan-ganda infiltratlangan boladı, bul qıylı klinikalıq ózgerisler sozılmalı uretrit (urethritis chronica) den dárek beredi.

Egerde uretra paypaslanganda uretraning tegis emes zichlashgani hám túynegimon qalıńlasqanı sezilsa bul qıylı ózgerisler littreit (litt-rei-tis) den dárek beredi. Olatda awrıw gúzetiliwi, onıń yarım erek-stiya jaǵdayında bolıp, tómenge qaray buqilishi, shegaralanbaǵan infilt-rat hám dene temperaturasınıń eliriwi ótkir periuretrit (periurethritis acuta) den dárek beredi. Bunday jaǵdaylarda jınıslıq olat limfatik tamırlarınıń isiwi gúzetiliwi múmkin (lym-phan-goitis). Lim-pán-goit - olat old maydanında qızıl jónelis jaǵdayında kórinetuǵın boladı.

Sozılmalı isiw túrli qolaysız - unamsız tásirinler tásirinen gújiwi múmkin, nátiyjede ótkir isiw kórinisin simulyastiya etiwi múmkin. Kóp muǵdarda suyıq, irińli ajıratılǵan qarjılar ajra-li-shi múmkin, uretra tesigi stianotik kóriniste, uretra bolsa infil-trat-langan boladı. Bunday jaǵdaylar sozılmalı uretritning avjlanganligi (urethritis chronica exacerbata) den bildirgi beredi. Kesellik avjlanganida tásirler payda boladı yamasa tásirler de avjlanadi. Aralıq salasında awrıw yamasa basım bilinedi, defekastiya waqtında bul sezimler kúshayadi.

Gonoreya kóbinese prostata bezi isiwiniń baslawshısı bolıp tabıladı. Sub'ektiv sezimler isiw procesiniń aktivligi hám tarqaqlıǵına baylanıslı. Nawqaslar sidik ajırasıwı hám jınıslıq turmıs -dıń ózgeriwi hám defekastiyaning awrıwlı bolıwına shaǵım etediler. Pros-tata bezin sıypalap kóriw, ólpeń tekseriw prostatit (pros-ta-titis) túrin anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Sol qıylı shaǵımlar urıw kóbik-cha-larining jalınlanganida (vesiculitis) da gúzetiledi. vezikulit-dıń klinikalıq túrlerin anıqlaw ushın urıw kóbikchalari palpator tekserilip, onıń suyıqlıǵı laborator tekseriledi.

Yorg'oq aslamınıń isiwi (epididymitis) gonoreyaning tásirlerinen biri bolıp, nawqastı urıw qapshıqsı salasında awrıw tınıshsız etedi, jaralanǵan tarawdıń tárepinde teri giperemiyalangan, isikgen, ustap kórilgeninde ıssı boladı. Palpastiyada yorg'oq aslamı (jaro-hatlangan tárep) awrıwlı, úlkenlashgan, zichlashgan boladı. Egerde, tekǵana yorg'oq aslamı, yorg'oq da jalınlanǵan bolsa, palpator olar bir-birine jabıwǵanı, úlkenleskeni hám org'iqliligi anıq-la-nadi, bunday jaǵday - orxoepididimit (orchoepididymitis) dep ataladı.

Urıw naychalari isiwi (deferentitis) awrıwlı, jıpǵa uqsas palpastiyalanadi, isiw procesin átirap toqımalarına ótiwi funikulit (funiculitis) ni rawajlantıradı.

Uretra strikturasi (strictura urethrae) - gonoreyaning kem ushraytuǵın tásiri bolıp tabıladı. Uretra strikturasi sidik ajırasıwın ózger-tiradi, bul ózgeris instrumental tekseriwler usılında anıqlanadı. Joqarıda aytılǵan klinikalıq ózgerisler gonoreyaning klassik keshiwin tariyplaydi. Lekin hár qıylı faktorlar (immunodepressiya, qadaǵalawsız antibakterial qurallar qabıllaw, alkogolizm, náshebentiya hám basqalar ) tásirinen gonoreyaning baslanıwı nawqas ushın sezilmasligi, torpid bolıwı múmkin, bunday jaǵdaylarda keselliktiń erte kesellikti anıqlaw qıyınlasadı hám hár qıylı salmaqli tásirler (jınıslıq maylning aynıwı, biypushlıq hám basqalar ) kelip shıǵadı.

Hayallar gonoreyasi

Klinikalıq kórinisi. Kesellik baslanǵanın kópshilik hayallar sezbeydiler, sebebi shaǵım joq yamasa kem tınıshsızlanadilar. Dáslepki belgisi - irińli ajralma ajırasıwı. Ayırım jaǵdaylarda awrıwlı, tez-tez siyishga beyimlik gúzetiledi, bul sezimler derlik hámme hámledar hayallarda, klimakterik jasdagilarda hám jas qızchalarda gúzetiledi. Bul gruppa nawqaslarda sırtqı jınıslıq aǵzalarda isiwler kuzatilib, sol tarawlar awrıwı, qichishishi hám qızıwına shaǵımlar boladı. Kórik waqtında úlken hám kishi uyatli labchalar silekey perdeleri isiki, giperemiyasi gúzetiledi, bul belgiler ótkir vulvit (vulvitis acuta) hám ótkir vestibulit (vestibulitis acuta) den bildirgi beredi. Uretra giperemiyasi hám isiki, onı massaj etilgeninen keyin irińli yamasa ılaylı tamshı jaǵdayındaǵı ajıratılǵan qarjı bolsa jańa ótkir uretrit (urethritis recens acuta) júzege kelgenin tastıyıqlaydı. Keyin-chalik bolsa ol ótkir astı uretrit (urethritis recens subacuta) ga ótedi. Uret-ra infiltratlanmagan boladı. Biraq isikgeni palpastilab anıq-lanadi. Jınıslıq aktivlik dáwirinde qın silekey perdesi jalın -lanmagan boladı, sebebi qinda kislotalı ortalıq boladı. Homi-la-dar, klimak-terik jas daǵı hayallarda hám kishi jas daǵı qızchalarda ko'pin-cha kolpit (colpitis) rawajlanadı : qın silekey perdesi giperemiya-lan-gan, isik-gan bolıp, odan irińli ajıratılǵan qarjı ajraladi`. Jatır moynı kanalı hámme hayallarda jalınlanadı. Jatır moynı silekey perdesi giperemiyalanib isikgen bolıp, jatır moynı kanalından suyıq irińli ajıratılǵan qarjı ajırasıwı gúzetiledi. Bul jaǵday jańa ótkir endostervistit (endocervi-citis recens acuta) den dárek bolıp tabıladı. Júdá kóp jaǵdaylarda, kesel-likning dáslepki dáwirleridayoq jatır moynı kanalı átiraplarında stirkulyar erroziya payda boladı. Erroziya maydanı dáslepki dáwirde - maqpalsimon, uzaq múddetli erroziyalar maydanı bolsa - pallıqulyar ko'ri-nishga iye bo'-la-di. Isiw dárejesi azayǵanında jańa ótkir astı yamasa torpid endostervistit (endocervicitis recens subacuta, torpida) payda boladı.

Shama menen 2 ay ótkennen, isiw sozılmalı proliferativ bas-qichiga ótedi. Bul haqqında tómendegiler maǵlıwmat beredi: silekey perde-lar stianozi, infiltrastiyasi, ajıratılǵan qarjılar muǵdarınıń azayıwı hám olar turining ózgeriwi: suyıq -silekey, ashıq yamasa ılaylılanıwı sıyaqlılar. Bul process uretrada kuzatilsa sozılmalı uretrit (urethritis chronica), jatır moynı kanalında sozılmalı endostervistit (endo-cer-vicitis chronica) kesheyotganidan dárek beredi. Sozılmalı endoster-vistitning xarakterli belgisi - qıyın ajraluvchi silekey lenta ko'ri-nishidagi ajıratılǵan qarjı bolıp, ol jatır moynı kanalından asılıp tura-di. Egerde jatır moynı silekey perdesinde aǵıw yamasa sarg'ish gúrish donasidek tuwındılar kuzatilsa - bul silekey bóz kistasi (onula Nabothi) boladı. Bul kistalar - isiw nátiyjesinde bóz chiqa-ruv naychalari tiqilib qalıwınan payda boladı.

Gonoreyani emlew usılları

Súzekti emlewde antibiotiklar menen birge, zálellengen oshaq -lar hám tásirlerdiń bar ekenligine qaray jergilikli, immun hám fiziotera-pevtik emlewler ótkeriledi (Ózbekstanda 1996 jılda «Súzektiń emi hám profilaktikası kórsetpesi» tiykarında ). Davoni basla -mas-den ush qaǵıydanı ańlıw kerek:

1. Tek ǵana gonokokkni antibiotikka bolǵan bayqaǵıshlıǵın inabatqa alıp (mikrobiologik usıllar menen anıqlaw yamasa onıń juwabı keyinshe aldınǵı sol aymaqtaǵı izertlewler nátiyjesine tıykarlanıp ) davoni ótkeriw.

2. Tásirlerdiń aldın alıw ushın álbette kompleks laborator tek-shiruv hám tabılǵan infekstiyalarga qaray kompleks davoni ótkeriw zárúr.

3. Mikrobiologik tekseriw múmkinshilikleri bolmasa, iriń ajıratılǵan qarjıları bar nawqasqa gonokokka qarsı em menen, xlamidiya hám trixomonadalarga qarsı kompleks em alıp orish kerek.

Búgingi kúnde tiykarǵı hám nawqasqa ońaylıq bolǵan effektiv em usılllardan:

- Steftriakson 250 mg 1 ret bulshıq et arasına yamasa

- Stiprofloksastin 500 mg 1 ret beriledi yamasa

- Ofloksastin 400 mg 1 ret beriledi yamasa

- Stefiksim 400 mg 1 ret beriledi yamasa

- Spektinomistin 2 g 1 ret bulshıq et arasına.