Ózbekstan respublikasi joqari ham orta arnawli bilimlendiriw ministrligi. Qaraqalpaqstan respublikasi kásiplik bilimlendiriwdi rawajlandiriw ham muwapiqlastiriw basqarmasi kegeyli xizmet kórsetiw texnikumí

Bekkemlew ushun sorawlar
1.Ekonomikalıq aktiv hám ekonomikalıq aktiv xalıq haqqında túsinik
beriń
2.Miynet bazarı statistikası kórsetkishler sistemasi qanday?
3.Miynet bazarı statistikasınıń informaciya dárekleri:
4.Miynetke jaramli aymaq haqqinda túsınik

№10 TEMA ATI: Miynet resurslari statistikasi

JOBA
1.Miynet resurslari statistikasi

2.Jumissizliq haqqinda tusinik
3.Miynet resurslari balansi
Bazar ekonomikası sharayatında mıynet bazarında júz berıp atırǵan processlerdi analiz qılıwdıń arnawlı quralı bolıp, ortasha jıllıq muǵdarlarda 1. 01 hám 1. 07 ge salıstırǵanda dúziletuǵun miynet resursları balansı esaplanadı. Ol mıynet resurslarınıń sanı hám quramı, olardıń milliy ekonomika tarmaqları hám múlk formaları boyınsha bóliw,jumıssızlar hám ekonomikalıq nofaol xalıq haqqındaǵı kórsetkishler sisteması bólip, ol tek mıynet statistikası maǵlıwmatları tiykarında emes, bálki statistikanıń basqa tarmaqları kórsetkishlerin óz ishine aladı. Ol jamıyettıń social dúzilisin, mıynet bazarındaǵı talap hám usınıstı úyreniw ushın arnawlı qural bolıp esaplanadi. Mıynet resursları balansı bir-biri menen baylanıslı bólimlerden ibarat : onıń birinshi bo'liminde mıynet resurslarınıń sanı hám tabiiy tákirar payda bóliwın, ekinshi bo'liminde mıynet resurslarin tarawlar hám iskerlik túrleri boyınsha bólistırılıw jumısın ańlatadı.
Mıynet resursları balansi sxemasin tómendegıshe ańlatıwmúnkın:
I. Mıynet resurslarin payda bolıw dereklerı jámı mıynet resursları, usı kóz qarastan :
— mıynetke uqıplı jastaǵı mıynetke uqıpli xalq ;
— ekonomıkada bánt bolǵan óspırımler ;
— ekonomıkada bánt bolǵan jasıúlkenler hám jumıssızlar.
II. Mıynet resurslari bólistiriliwi :
— jamı ekonomıkada bánt bolǵanlar ,
—ekonomıkalıq tarmaqlarda ;
— jeke úy xojalıǵın júrgiziw ushun jallanǵanlar
— Turaqli jónelis hám basqa qániyge wákılleri ;
— mıynet etıw qábıletıne iye bolǵan bıraq ekonomıkalıq ıskerlık hám oqıw menen bánt bolmaǵanlar ;
— mıynet etıw qábıletıne ıye bolǵan ıslep shıǵarıwdan ajralǵanlar
Jumısqa jallaw dáwiri uzınlıǵına qaray kárxana xızmetkerlerı tómendegi gruppalarǵa ajratıladı;
— turaqlı xızmetkerler;
— waqtınsha xızmetkerler;
— máwsimiy xızmetkerler;
— ushırasıp qalǵan islerdi orınlaw ushın qabıl etilgen xızmetkerler.
Atqarap atırǵan funksiyasına qaray kárxanalar xızmetkerleri eki gruppaǵa bólinedi: jumısshı hám xizmetkerler. Xızmetkerler toparı 3 toparǵa ajratıladı : basshılar, qániygeler hám basqa xızmetkerler. «Jumısshılar» kategoriyasina tikkeley ónım islep shıǵarıw hám xizmet kórsetiw menen bánt bolǵan xızmetkerler kiredi. «Basshılar» qatlamına kárxana jáne onıń strukturalıq strukturaları basshıları kiredi. «Qánigeler» injener-texnikalıq ekonomikalıq-sociallıq hám basqa arnawlı bilim talap etiwshi kásip penen shuǵıllanatuǵın xızmetker lar
kiredi. Aqırǵı «xizmatchilar quramına kiretuǵın basqa xızmetkerler» qatlamına hújjetlerdi rásmiylestiriwshi, esap-kitap, tekseriw, xojalıq xızmetindegi xızmetkerler (jumıs jurgiziwshiler, xatkerler, tabelshiler, esapshılar hám t.b. ) kiredi.Xızmetkerler sanı belgili momentke (belgili kúnge qatnasi) hám dáwir aralıǵı ushın anıqlanadı (ortasha muǵdar sipatinda).belgili kúnge salıstırǵanda xızmetkerler sanına tómendegiler
kiritiledi:
— dizimde turǵan xızmetkerler;
— basqa kárxanalardan jumısqa alınǵan orınlaslar ;
— puqaralıq -huqıqqa iye bolǵan islerdi bitim tiykarında
orınlawshı xızmetkerler.
Har kungi dizimde mıynet resurslarınan paydalanıw dárejesin analizin úsh qıylı jóneliste ámelge asıriladı :
— sanı boyınsha ;
— jumıs waqıtı boyınsha ;
— mıynet ónimliligi boyınsha.
Sanı boyınsha kárxanada miynet potensialınan paydalaniwdi úyreniw ushın dizimdegi xızmetkerler sanınan paydalanıw koefficiyenti anıqlanadı. „ 0rtasha amelde islegen? adam lar sani.
0rtasha dizimdegi xızmetkerler sanı, jumıs kúnleri boyinsha esaplanǵan . Keyingi jónelisler boyınsha analiz keyingi bólimlerde kóriledi. Jumısshı kúshi háreketin waqıt boyınsha, kárxanalar boyınsha intensivligin úyreniw maqsetinde tómendegi salıstırmalı
kórsetkishler anıqlanadı :
Jumısqa qabıl etilgenler sanı
Qabıllaw K = jumisqa qabil etilgenler sani /T dizimdegi x 100%
Jumistan bosaganlar sanı
Jumistan bosaw Kt = Jumistan bosaǵanlar sani /Tdizimdegi x 100%
Xızmetker ler sanın toltırıw Kl = Qabil etilgenler sani /Jumistan basaǵanlar sani X 100%
Bul maǵlıwmatlar analiz etilip, xalıqtı bandlilik dárejesi anıqlanadı, miynet resursları bólistiriliwindegi proporsiyalar uyreniledi. Balans maǵliwmatlardi bir neshe jıllar boyınsha salıstırılıp, bul máseleler dinamikası úyreniledi.