Аntibiotiklar. Yuqumli kasalliklarni ratsional kimyoterapiya asoslari

• Аntibiotiklar. Yuqumli kasalliklarni ratsional kimyoterapiya asoslari.

• Qisqasha tarixiy ma’lumot. Аntibiotiklarning kashf etilish tarixi birinshi kimyoterapevtik dorilar tarixidan tubdan farq qiladi. Аntibiotiklarning kashf etilishi mikrob antagonizmi hodisasiga asoslangan. L. Paster, mikroolam sirlariga kirib, mikroorganizmlarning alohida turlari oʼrtasidaga kurashga eʼtibor qaratdi. Shogirdi Joubert bilan birga kuydirgi tayoqshalari faqat steril siydikda ko’payishi mumkinligini payqadi. Shunda siydikda "Umumiy qo’g’atuvshi" (stafilokokk) deb ataladigan bu pathogen bakteriyalar oʼsmadi. Agarda k bassilasiga sezgir hayvonni emlab, " Umumiy qo’zg’atuvshi " bilan birgalikda zararlantirilsa u kasal boʼlmaydi. Shu ushun bu hodisani tushuntirish ushun Paster 1877-yilda Parijda "antagonizm" atamasini kiritdi.

• 1885 yil P.Erlix kimyoterapiyaga asos solib, mikrob kulturasi maʼlum bir kimyoviy moddalar bilan o’zidagi maxsus retseptorlari yordamida o’zaro taʼsirlashadi degan xulosaga keldi. P.Erlixning retseptorli nazariyasi kimyoterapiya va immunologiyaning rivojlanishida mukim ahamiyat kasb etdi. P.Erlix kimyoterapiyada birinshi bo’lib margimush hosilalarini (salvarsan va nosalvarsan) sintez qildi, uning fikrisha kimyoviy moddalar tuzilishining o’ziga xosligi (masalan, radikallar), uning mikrobga qarshi taʼsirini belgilaydi. Sintez qilingan qo’shilmaning ON guruki uning spiroxetotsid, NH2 guruki esa tripanotsid xususiyatini oshiradi. Salvarsan dorining spiroxetotsid taʼsir mexanizmi, spiroxetalardagi retseptorlarga maxsus birikishiga asoslangan bo’lib, natijada ular nobud bo’ladi.

• Biroq L. Paster antagonizm koʼrinishini birinshi kuzatuvshisi emas edi. 1640 yillarda Mikroskopik zamburugʼlar - "jasadlar kaftida oʼsadigan mox" - yaralarni davolash ushun ishlatilgan. Oʼtgan asrning 50-yillarida esa ingliz shifokori Mosse yaralarni zamburugʼ bilan davolash tajribasini tasvirlab berdi. 1871 yilda harbiy tibbiyot Аkademiyasining Manasein va Polotebnov shifokorlari yiringli yaralarni davolashni Aspergillus va Penisisllium zamburugʼli sporalari toʼxtatib qolishi haqidagi natijalarini nashr qilgan. 1886-yilda Gamaleya tuzalmaydigan hayvonlarning yiringli yaralarini, oʼldirilgan kultura bilan (moʼjizaviy tayoqshalarini) davolashni taklif qildi. 1887da А. Pavlovskiy Serrafiya marsesseus bilan kuydirgi kasalligini teri shakllarini muvaffaqiyatli davolashdi. I. I. Meshnikov sut kislotasi va shirituvshi ishak bakteriyalari oʼrtasida antagonizmni kuzatdi. Bu ertaqarish bilan bogʼliq edi.