Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

54-§. Genlerdiń polimer hám hár tárepleme tásiri 
Genlerdiń polimer tásiri. 
allel bol màǵàn birneshe genler-
diń bir belginiń ràwàjlànıwınà uqsàs tásir kórsetiwi genlerdiń 
polimer tásiri
dep àtàlàdı. Genlerdiń polimer tásiri orgànizm-
lerdiń muǵdàrlıq belgilerinde ushıràsadı. Mısàlı, hàywànlàrdıń 
10. Biologiya, 9-klass.
Genlerdiń óz ara tásir etiwi qanday túrlerge bólinedi?
Genlerdiń komplementar tásiri degen ne? Mısallar menen 
túsindiriń.
epistaz degen ne? Mısallar keltiriń.
1.
2.
3.
http:eduportal.uz

---

146
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
àwırılıǵı, ósi wi, ó sim liklerdiń boyı, tàwıq làrdıń máyek tuwıwı, 
qàràmàl sútiniń muǵdàrı hám maylılıǵı, ósimlikler quramın-
daǵı vitaminler muǵdarı hám bàsqàlàr. Muǵdàr belgilerdiń 
ràwàjlànıw dárejesi oǵàn tásir etiwshi polimer genler sànınà 
bàylànıslı bolàdı. 
Polimer násil quwıwshılıqtı birinshi ret shved ilimpàzı Nilson 
ele úyrendi. Ol biydàydıń qızıl (a
1
A
1
A
2
A
2
) hám àq (à
1
à
1
à
2
à
2
) 
sortlàrın óz àrà shàǵılıstırıp, F
1
ósimliklerin àldı (52-súwret).
F
1
de dánlerdiń reńi àshıq qızǵısh boldı. F
1
óz àrà shà-
ǵılıstırılıp, F
2
degi ósimliklerdiń dà’n reńine qàràp 5 toparǵà 
bólindi. Olàrdıń muǵdàrlıq qàtnàsı tómendegishe: 1 qızıl, 4 
ashıq qızıl reńli, 6 àqshıl qızıl, 4 àshıq qızǵısh reńli, 1 àq 
dà’nli ósimlikler alındı.
Polimer násilden-násilge ótiw kumulyativ hám kumlyativ 
emes túrlerge bólinedi. kumulyativ emes polimeriya kóbirek 
sıpat belgilerdiń násilden-násilge ótiwi dominant genler sanına 
baylanıslı emes halda kórinedi. Muǵdar belgileriniń násil-
den-násilge ótiwi kumulyativ polimeriya arqalı ámelge asadı. 
kumulyativ polimeriyada gibridlerde belginiń hár qıylı dáre-
jede rawajlanıwı dominant genlerdiń sanına baylanıslı boladı. 
kumulyativ polimeriyada fenotip jaǵınan qatnas F
2
de 1:4:6:4:1, 
kumulyativ emes polimeriyada bolsa 15:1 qatnasta boladı.
Polimer násilden-násilge ótiw nızàmlıqlàrın úyreniwdiń áh-
miyeti júdá úlken. Orgànizmlerdegi, àtàp àytqàndà mà’deniy 
ósimlik hà’m úy hàywànlàrınıń àdàm ushın pàydàlı muǵdàrlıq 
belgileri polimer genler tásirinde násilden-násilge ótedi hà’m 
ràwàjlànàdı. Mısàlı, úy hàywànlàrınıń àwırlıǵı, sút muǵdàrı 
hám màylılıǵı, láblebi tàmır miywesindegi qànttıń muǵdàrı, 
ǵálle màsàǵınıń uzınlıǵı, mákkeniń pàshàtkà uzınlıǵı hám tàǵı 
bàsqàlàr.