Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Biyday dáni 
reńiniń násilden­
násilge ótiwi 
(kumulyativ 
polimeriya).
Qızıl
aq
ashıq qızıl
A 
1
A 
2
qızıl
qızǵısh
52-súwret.
ashıq qızǵısh
aq
A
1 
A
1 
A
2 
A
2 
x
a
1 
a
1 
a
2 
a
2
A
1 
a
1 
A 
2
a
2 
A
1
a
2
a
1 
A 
2
a
1
a
2
ashıq qızıl
ashıq qızıl
A 
1
A 
2 
A
1
a
2
a
1 
A 
2
a
1
a
2
A
1 
A
1 
A
2 
A
2
A
1 
A
1 
A
2 
a
2
A
1 
a
1 
A
2 
A
2
A
1 
a
1 
A
2 
a
2 
ashıq qızıl
A
1 
A
1 
A
2 
a
2 
qızǵısh
qızǵısh
ashıq qızǵısh
A
1 
A
1 
a
2 
a
2 
A
1 
a
1 
A
2 
a
2 
A
1 
a
1 
a
2 
a
2 
A
1 
a
1 
A
2 
A
2 
A
1 
a
1 
A
2 
a
2
a
1 
a
1 
A
2 
A
2
a
1 
a
1 
A
2 
a
2 
qızǵısh
ashıq qızǵısh
qızǵısh
ashıq qızıl
ashıq qızǵısh
ashıq qızǵısh
A
1 
a
1 
A
2 
a
2
a
1 
a
1 
A
2 
a
2
A
1 
a
1 
a
2 
a
2 
a
1 
a
1 
a
2 
a
2 
p
F
1
http:eduportal.uz

---

148
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
dominànt gomozigotàlı hàlàttà orgànizmniń nàbıt bolıwınà àlıp 
keledi.
Tómendegi táiriybeniń nátiyjesi bunıń dálili bolàdı. Tá-
ji riybede sàrı, genotipli (aà) àtà-ànà tıshqànlàr óz àrà shà-
ǵılıstırılǵàn. Olàrdıń áwlàdındà sàrı hám qàrà reńli tıshqàn-
làr pàydà boldı. Biràq, olàrdıń muǵdàrlıq qàtnàsı ádettegishe 
3:1 emes, al 2:1 hàlàtındà boldı. Bunıń sebebi, dominànt 
gomozigotàlı (aa) tıshqànlàr embrionàl ràwàjlànıw dáwirinde-
àq ólip ketedi. demek, gomozigotà dominànt gen letàl qási-
yetke iye, yàǵnıy orgànizmniń nàbıt bolıwınà àlıp keledi. Hár 
qıylı ósimlikler, hàywànlàr, mikroorgànizmler násilin úyreniw 
boyınshà genetikàdà házir jıynàlǵàn oǵàdà kóp màteriàllàr 
genlerdiń hár tárepleme tásir kórsetiwinen derek beredi. 
Genlerdiń óz àrà sondày-àq hár tárepleme tásir etiwi hàqqındà 
keltirilgen màǵlıwmàt hám bàqlàwlàr orgànizmniń násillik 
negizi — genotip tábiyàtı hàqqındàǵı bilimlerdi tereńlestiriwge 
múmkinshilik beredi. Gibridler áwlàdındàǵı àjıràlıw màǵlıwmàtı 
genotip bir-birinen àjıràlàtuǵın hám erkin ràwàjlànıwdà 
násilden-násilge ótip bàràtuǵın — genlerden quràldı, dep atap 
ótiwge múmkinshilik beredi. Sonıń nenen birge, genotip bir 
tutàs bolàdı hám onı àyırım genlerdiń áytewir mexànikàlıq 
jıyındısı dep qàràwǵà bolmàydı.
Orgànizm belgileriniń ràwàjlànıp bàrıwı kóp ǵànà genlerdiń 
óz àrà tásirine bàylànıslı bolàdı, hárbir gen bolsa hár tárepleme 
tásir etedi hám orgànizmniń bir emes, al kóp ǵànà belgileriniń 
ràwàjlànıwınà tásir etedi.
Genlerdiń polimer násil quwıwshılıǵın birinshi bolıp 
qaysı ilimpaz úyrengen?
Genlerdiń polimer násil quwıwshılıǵında fenotip hám 
genotip jaǵınan qatnas qalay boladı?
Genlerdiń hár tárepleme tásiriniń mánisi neden ibarat?
Genlerdiń óz ara tásiriniń Mendel nızamlarınan 
qanday ayırmashılıq tárepleri bar?
1.
2.
3.
4.
http:eduportal.uz

---

149
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM