Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳУҚУҚларини таъминлашнинг ташкилий-ҳУҚУҚИЙ

1.6. Хотин-қизларнинг қарорлар қабул қилишдаги иштироки
Хотин­қизларнинг аҳволи бўйича Пекинда ўтган IV Халқаро конференция қарорларида 
иқтисодий қарорларни қабул қилиш жараёнида, жумладан, молиявий, бюджет, тижорат ва 
бошқа турдаги иқтисодий сиёсатни, шунингдек солиқ ва иш ҳақини тартибга соладиган меъ­
ёрлар тизимига доир сиёсатни ишлаб чиқишда хотин­қизларнинг деярли иштирок этмаслиги 
катта хавотир билан таъкидланган эди. Қайд этилганлардан ташқари барча корпорациялар, 
жумладан трансмиллий корпорациялар томонидан миллий қонунлар ва кодекслар, ижтимо­
ий суғурта соҳасидаги меъёрлар, халқаро битимлар ва конвенцияларга амал қилишни таъ­
минлаш; хотин­қизларнинг сиёсатга, иқтисодиёт ва молия вазирликлари томонидан ишлаб 
чиқилаётган дастурларга ўз ҳиссаларини қўшиши учун йўналтирилган механизмларни яра­
тиш; макро ва микроиқтисодий ва ижтимоий ишлаб чиқаришда гендер таҳлили услублари­
дан фойдаланиш ва бу сиёсатнинг оқибатларини ҳисобга олиш тавсия қилинади.
Бозор иқтисодиёти шароитида давлатга оид ташаббуслар ва уларни, жумладан, иқтисодий 
сабабларга кўра миллий тадбиркорлар, касаба уюшмалари ва хотин­қизлар жамоат ташки­
лотлари томонидан қўллаб­қувватлаш (бюджет ва турли иқтисодий ва ижтимоий дастур­
ларни тайёрлаш асносида) ҳақида сўз бориши керак. Ўз навбатида, бу нафақат тегишли 
давлат органлари раҳбарлари, балки хусусий тадбиркорларни ва касаба уюшмалари сар­
дорларидан ҳам гендер тенглигини ҳисобга олишни талаб қилади. Қарийб бутун дунёда 
тадбиркорликда ҳам, касаба уюшмаларида ҳам эркакларнинг қўли баланддир. Хусусан, 
АҚШнинг юзта йирик компанияси кенгашининг 1315 нафар аъзосидан 7,5 фоизини ва йи­
рик касаба уюшмалари раҳбарларининг эса 11,5 фоизинигина хотин­қизлар ташкил этади.
Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётида янги аср бошида эркаклар ва хотин­қизларнинг 
нисбати 56 ва 44 фоизни ташкил қилган эди. Хотин­қизларнинг иқтисодий фаоллик да­
ражаси эркакларникидан паст. Хотин­қизлар учун таълим, соғлиқни сақлаш, маданият, 
санъат, фан каби йўналишлар анъанавий меҳнат соҳаларига айланган.
2007 йили иқтисодиётнинг турли соҳаларида 46 фоиз хотин­қиз фаолият юритар эди. 
Ўзбекистон Республикаси иқтисодиётида банд бўлган хотин­қизларнинг сони 4 милли­
онни ташкил қилади, уларнинг фаоллиги эркакларникидан 15,8 фоиз кам.
Кредит олган тадбиркор хотин­қизлар сони 1991 йил 2 фоиздан 2007 йил 25 фоизгача ошди.
Ўзбекистонда ҳар йили 400 мингдан ортиқ иш ўрни очилиб, уларнинг 40 фоиздан кўпроғи 
хотин­қизларга мўлжалланади.
Ўзбекистон тадбиркор аёллар ассоциацияси томонидан хотин­қизлар орасида тадбиркор­
ликни ривожлантиришга қаратилган «Бизнесни қандай бошлаш керак», «Бизнес планни 
қандай тузиш керак», «Маркетинг асослари», «Аёл ва жамият», «Кичик ва ўрта бизнес», 

---

20 • Ўзбекистонда хотин-қизлар ҳуқуқларини таъминлашнинг ташкилий-ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш
«Аёллар ва уларнинг ҳуқуқлари» каби мавзуларда тренинглар ўтказилади. 2006 йили 
ана шундай тренингларда 7500 хотин­қиз қатнашиб, улардан 1000 нафари ўз шахсий 
ишини очди. Тўрт юздан ортиқ хотин­қиз маҳаллий касб­ҳунар ва ҳунармандчиликни 
ривожлантиришга қаратилган дастурлар бўйича таълим олди.
Бироқ, хотин­қизлар ҳуқуқларини таъминлашга қаратилган барча чора­тадбирлар, дав­
лат секторида ишлайдиган хотин­қизларга бўлгани каби, нодавлат секторда ишлайдиган 
хотин­қизларга ҳам тааллуқлидир деган тушунча ҳали тўла шаклланган эмас.