Ўзбекистон тоғ тупроқлари

Тоғ саҳроси (1300 дан 2100м. гача)

Асосан паст, ўрта, ёғингарчиликлари кам, анча юқори бўлган ҳарорат тоғларни эгаллайди. Ўсимлик гурухларидан асосан ўт-ўсимликлари ксерофит ва эфемерлар устунлик қилади, буталар кам, автоморф шароити қулай бўладиган ўсимликлар кўпроқ учрайди. Бу ўснмликларнинг типик вакилларига куйидагилар киради: тукли буғдойиқ, ажриқ ути қушқўнмасларнинг ҳар хил турлари учрайди.

Соябонлиларнинг айрим турлари тоғ райхони, кийикўт ва мураккаб гулдошларнинг тиканли турлари ўсади. Ўрмончилик институтинииг (Хоназаров,2003) текширув натижаси бўйича баланд иқлимий шароитга кўра Зарафшон арчаси пастки тоғ минтақаларини эгаллайди (денгиз сатҳидан 1700-2300м.баланликда), ўрта тоғ минтақасида (денгиз сатҳидан 2000-2500м. баланликда) ярим шар шаклидаги арчазорлар жойлашган ва баланд тоғ минтақасида (денгиз сатҳидан 2500-3300м. баланликда) Typкистон арпаси эгаллайди.

1.Тўқ кулранг-жигарранг

• тусли гумусли қатлами бошқа жигарранг тупроқларга қараганда бирмунча қисқалиги, чириндининг оз ёки кўплиги шу қатламга тўқ ёки оч жигарранг тус бериб туради. Юқоридан пастга кескин ўзгариб боради.
• 2. Баъзан тупроқ профили лойланган ёки кучсиз лойланган ва шу билан бирга, ётқизилган она жинсга нисбатан механик таркиби оғирлашган ҳамда зичроқ бўлади.
• 3. Гумусли қатлами донадор ғовак структурага эга бўлиб, кесманинг чуқурлиги ошган сари ёнғоқсимон кесакчали, чангсимон структуралидир. Бу структуралар бир-бири билан бўш боғланган. Агрегатли бўлакчалар сувга чидамсиз. Бунинг сабаби улар чиринди моддаси билан кам тўйинганлигидир.
• 4.Кесмада карбонатли қатламнинг акс этиши юқори қатламда унча сезиларли бўлмасада, пастки қатламларда бирмунча яққоллашиб боради. Карбонатлар оқкўзлар шаклида (белоглазки) учрайди. Бу тупроқлар асосан қуёш нури яхши тушадиган очиқ қияликларда тарқалган.

гумуси

Гумус миқдори бевосита кўпайиш томонга қараб ўзгаради. Масалан, кузатиш бошланган 1985 йил октябрь ойида 1 СН майдончанинг 0-10см қатламида 8,74% гумус бўлса, 1990 йил-10,3%; 1995 йилда 10,80%; 2005 йилда эса 10,94% га кўтарилган, яъни 20 йил давомида гумус миқдори деярли 2% дан бироз ошган. Буни албатта ўсимлик ва ҳайвонот дунёси қолдиқларини оптимал намлик ва иссиқлик етарли бўлган шароитда вужудга келган минерализация ва гумификация жараёнларининг натижаси деб қараш мумкин.