Ўзбекистон тоғ тупроқлари

2. Типик тоғ-ўтлоқи тупроқлар

Тоғ-ўтлоқи қора тупроқлардан чиринди миқдори бир оз камроқлиги ва чириндили ҳамда аккумулятив қатламнинг унчалик қалин бўлмаслиги билан фарқ қилади. Чуқурлашган сари ранги бироз очлашиб, тошлилик даражаси ортади, атмосфера ёғинлари кўплиги ҳисобига карбонатларни пастки қатламларда ортиб бориши билан бошқа тоғ тупроқларидан фарқ қилади. Чириндига бой (юқори қатламларда 9-10%) азот, фосфор ва калий каби озиқа элементлари кўп тупроқ ҳисобланади.

БАЛАНД ТОҒ МИНТАҚАСИНИНГ АЛЬПИК ТОҒ-ЎТЛОҚИ ВА ЎТЛОҚИ-ДАШТ ТУПРОҚЛАРИ

• Альп минтақаси денгиз сатҳидан 3000-3500 метр баландликда жойлашган бўлиб, альп минтақасининг тупроқлари турли тупроқ ҳосил қилувчи она жинслар устида пайдо бўлади. Альп минтақасининг иқлими совуқ бўлганлигидан дарахтлар ўсмайди у ерда ўт-ўсимликларидан мушукқуйруқ, бетага, ёввойи арпа, чалов, оқ момиқ, қоқиўт, таран, герань, альп лоласи, айиқтовон ва шу каби ўсимликлар ўсади. Бу ўтлоқлардан асосан ўт ўсимликлар кўп ўсганлиги учун ёзги яйлов сифатида фойдаланилади. Бу жойларда дағал ҳали нураш жараёнини тўла ўтмаган отқинди ва метоморфик тоғ жинсларининг элювиал ва деллювиал ётқизиклари кенг тарқалган. Шу билан бирга ҳозирги давр музликларининг ётқизиқлари ҳам учраб туради.

Тупроқ пайдо бўлиш жарёни

• бу минтақада ҳарорати паст ҳамда вегетация даври қисқа бўлган бир шароитда ўтади, худуд микрофлораси унчалик бой эмас, ўсимликларининг бўйи пастроқ бўлади. Шу сабабдан органик қолдиқлар ўз вақтида чириб улгурмайди ва чала чирийди, натижада торфли қатламларни ҳосил қилади.
• Бу ҳудудда тарқалган тупроқлар чириндига бой, лекин шунга қарамай, структурасиз ва енгил механик таркибли тупроқлар ҳисобланади.

Альп минтақасининг айрим тупроқларига қисқача изоҳ.

• A.Тоғ-ўтлоқи торфлашган тупроқлар баланд тоғ минтақасининг асосан намлиги юқори бўлган шимолий қияликларида тарқалган. Тупроқ юзаси мустаҳкам чимланган ва ҳароратнинг юқори кўтарилмаслиги сабабли торфлашган. Тупроқ профилининг юқори қисмининг ранги қора, чиринди миқдори 8-14% ни ташкил қилади. Механик таркиби бўйича енгил қумоқ.