Ўзбекистон тоғ тупроқлари

Қиялик нишаблари 15° бўлган майдонлардаги зинапоялар қониқарли аҳволда сақланиб қолган. Ундан юқори бўлган қияликларда тупроқнинг ювилиш жараёнлари юз берганлиги кўзга ташланади.

• Қиялик нишаблари 15° бўлган майдонлардаги зинапоялар қониқарли аҳволда сақланиб қолган. Ундан юқори бўлган қияликларда тупроқнинг ювилиш жараёнлари юз берганлиги кўзга ташланади.
• Чотқол тоғининг жанубий-ғарби Туркистон тоғининг шимолий кисмидаги дарё водийларида сув ўзанларининг баъзи жойларида селга қарши ҳар хил гидротехник қурилмалар қолдиқлари сақланиб қолган. Бир вақтлар қурилгаи бу тўғон ва тўсиқлар ёрдамида аҳоли яшайдигаи жойлар сел офатидан сақланган.

Қора-қўнғир тоғ-ўрмон

• Қора-қўнғир тоғ-ўрмон тупроқлари денгиз сатҳидан 1350 (1400)-2000 (2400) метр баландлиқда жойлашган. Ўртача йиллик ёғинлар миқдори 700-900мм, ўртача йиллик ҳаво ҳарорати 8-12°С атрофида. Ўрмонлар бу ерда жуда яхши ривожланган бўлиб, асосан, ёнғоқ, олма, тоғолча, наъматак, дўлана каби ўсимликлар кенг тарқалган. Бу тупроқлар қуйидаги морфологик хусусиятларга эга: юқори гумусли қатлами 20-45см атрофида тўқ тусли бўз рангда бўлиб, ёнгоқсимон структурали ва ўрта қумоқ механик таркиблидир.

Тупроқ қатламида

Қора-қўнғир тоғ тупроқлари билан биргаликда ўт ўсимлик қопламига бой бўлган ҳудудларда тўқ жигарранг тоғ тупроқлари жойлашган. Тадқиқотлар натижасига кўра тоғли ўлкадаги қора-қўнғир тупроқлар ўзларининг морфологик белгилари,агрокимёвий ва бошқа хоссалари билан бир-бирларига ўхшашлиги кузатилган. Кимёвий таркиби бўйича иккала тупроқ типлари ҳам жуда гумусга бой. Тўқ тусли қўнғир тупроқларнинг юқори қатламида (5-24см) гумус миқдори 9,9%, тўқ жигарранг тупроқларнинг юқори қатламида (0-5см) эса 4,6% ни ташкил этади. Тупроқ қатлами чуқурлашган сари гумуснинг миқдори камайиб боради ва тўқ қўнғир тупроқларнинг 90-100см.ли қатламида 3%, тўқ жигарранг тупроқларнинг 80-90см. да гумус миқдори 1,3% гача камайган.

Карбонатлари

Бу тупроқларнинг профили бўйича СО2 миқдори ва тарқалиши уларнинг ишқорсизланганлигидан далолат беради. Тўқ тусли қўнғир тупроқларнинг юқори 5-24см. қатламида СО2 3,5%, 200см чуқурликда эса 8% гача тўпланиб, энг кўп миқдорда ишқорсизланиш тўқ жигарранг тупроқларда кузатилади. Жигарранг тупроқларнинг профилида СО2 1,1-1,4% ни ташкил этади. Иккала тупроқ ҳам икки валентли асосларга тўйинган. Алмашинувчи асосларда кальций сингдириш сиғимининг асосий қисмини (80-85%) ташкил этади.