Ўзбекистон тоғ тупроқлари

Ўзбекистон тоғ тупроқлари

Режа:

1.Кириш. Тоғ тупроқлари хақида тушунча

2.Тоғ тупроқларининг географик тарқалиши

3.Тоғ тупроқларининг ривожланиш тарихи ва тоғ тупроқларини ўрганган олимлар

4.Бўз тупроқлар.

Республикамизнинг тоғли худудларида тарқалган тупроқлар маълум даражада ўрганилган.

Республикамизнинг тоғли худудларида тарқалган тупроқлар маълум даражада ўрганилган.

Чотқол,Туркистон ва Хисор каби тоғ тизмаларида тадқиқотчилар томонидан изланишлар олиб борилган.

Бу борада илмий ишлар қилинган. Тоғ тупроқлари типларини тавсифлаш, тупроқ ҳосил бўлиш жараёнлари, эрозияга қарши кураш тадбирларини ишлаб чиқиш,тоғ тупроқларини хариталаш каби йирик вазифалар амалга оширилган

Тоғ тупроқлари

Кўпчилик ҳолларда тоғ тупроқлари тарқалган худудлар ёзги оромгоҳлар учун,бир қисми эса қизил китиобга киритилган ёки кўп сонли табиий ўсимлик ва ҳайвонот олами турларини сақлаш учун қўриқхоналар сифатида фойдаланилади. Бироз қисми боғдорчилик ва лалмикор деҳқончиликда фойдаланилади.

Тоғ жигарранг

Шу сабабли тоғ жигарранг тупроқларнинг чимли қатламидаги 6-8% бўлган гумус миқдори 3-4%гача камайиб, тупроқнинг агрегатлик даражаси пасайиб, сув эрозиясининг ривожланиши, кучайиб боришига олиб келмоқда.

Охирги йилларда тоғ олди ва аллювиал текисликларда умумий сахроланиш жараёни ўз таъсирини тобора сезиларли ўтказаётган бир даврда, тоғ тупроқларини мукаммал ўрганиш, айниқса уларнинг сув тартиби, шаклланиши, генезиси, эволюцияси учун хос бўлган умумий ва хусусий қонуниятларни аниқлаш шу куннинг энг долзарб муамммоларидан бири ҳисобланиб,беқиёс илмий ва амалий аҳамиятга эгадир.

Ўрта Осиёнинг тоғли ҳудуд тупроқлари тўғрисида маълумот берувчи, биринчи адабиётлар XIX асрнинг охири-XX асрнинг бошларида яратила бошланди. С.С.Неуструев, Л.И.Прасолов, К.Д.Глинка ва бошқа кўпгина таниқди тадқиқодчилар тоғ тупроқларини ўрганиш соҳасига ўз ҳиссаларини қўшган олимлар ҳисобланадилар.

• Ўрта Осиёнинг тоғли ҳудуд тупроқлари тўғрисида маълумот берувчи, биринчи адабиётлар XIX асрнинг охири-XX асрнинг бошларида яратила бошланди. С.С.Неуструев, Л.И.Прасолов, К.Д.Глинка ва бошқа кўпгина таниқди тадқиқодчилар тоғ тупроқларини ўрганиш соҳасига ўз ҳиссаларини қўшган олимлар ҳисобланадилар.
• С.С.Неуструев (1912-1913) биринчи бўлиб, паст-адирлардан тортиб то юқори тоғ чўққисигача эгалланган тўлиқ ва аниқ зона ландшафтларига тушунча берди.
• Муаллиф тупроқларни баландликка қараб, яъни денгиз сатҳидан кўтарилгани сари ўзгаришини, жанубий қиялик тупроқлари, шимолий қиялик тупроқлардан фарқ қилишини, тупроқларнинг ташқи кўриниши, ички тўзилиши ҳамда ундаги кечаётган бошқа жараёнларнинг текислик тупроқларга ўхша-маслигини, кескин фарқ қилишини тўлиқ тавсифлаб берди.