Ўзбекистон тарихи хрестоматия

[Ян] Шигунинг айтишича, ёввойи мамлакатларнинг 
энг каттаси маъносини англатади. 
Ҳозирги вазиятда Кангқия Хан 
[сулоласи]га итоат қилишдан бош тортиб, танйига (тангриқутга) элчи 
юбориб ўзини яхши кўрсатишга ҳаракат қилаётганлиги маълум.
[Ян] 
Шигунинг айтишича,танйи (тангриқут) Кангкиянинг Хан [давлати]га 
итоат қилмаётганлигини кўриб, хурсанд бўлади ва ўз муомаласини 
ўзгартиради.
Шунинг учун Кангқиянинг гаровдаги ўғлини қайтариб юбориб, 
муносабатни узиш, элчи жўнатмаслик лозим.
 [Ян] Шигунинг айтишича,ушбу 
давлат билан элчилик алоқани тўхтатиш таклиф этилган.
Шунинг билан 
Хан [сулоласи]нинг қоида билмайдиган давлатлар билан муносабат 
қилмаслигини тушунтириб қўйиш керак. Дунхуанг (
敦煌
), Жючуан (
酒泉
)
1
каби кичик вилоятлар ва жанубий йўлдаги саккиз давлат (
八国
) [улар 
заминидан] ўтадиган элчиларни таъминот ва уларнинг от-уловлар, ем-хашак 
ва озиқ-овқат билин таъминлаб қийналиб қолишган. 
[Ян] Шигунинг 
айтишича, бу икки вилоят ва 8 та давлатга бу иш оғир келган
. Йўлда 
яшовчилар олисдаги такаббур давлат [одамларини] бекордан-бекорга кутиб 
олиб ва кузатиб чарчамоқда. 
[Ян] Шигунинг айтишича, 
/2372(1164)/17а/
бу 
жойлардан мағрурланиб ўтган одамлар биз Кангкия элчиларимиз дейишар 
эди.
Бу ҳолатга бефарқ қараб бўлмайди».
Хан [сулоласи биз билан] янгидан алоқа ўрнатган олис [мамлакатлар] 
одамларига эътиборлик бўлиш мақсадида / 
[Ян] Шигунинг айтишича, [Хан 
сулоласи] бу масалани муҳим деб ҳисоблар эди.
[Кангкия давлати] билан 
алоқани узмади.
Мазкур Кангкия [давлати]нинг ғарбий-шимолида тахминан 2000
 ли 
(1152 
км) нарида Ямцат давлати (Янцай-гуо 
奄蔡國
– уйғурча таржималарда 
Аўрус) мавжуд. [Бу давлат]нинг 100 мингдан зиёд ўқ-ёй отувчилари бор. 
Умуман олганда, [бу давлатдаги] урф-одатлар Кангқиядагидан фарқ 
қилмайди. [Ямцат давлати] қоялардан иборат қирғоқсиз катта кўлга туташиб 
туради. Бу кўл Бэйхай (Шимолий денгиз)
2
деб аталади. Кангқия [давлати]да 
бешта кичик хонлик (шяованг 
小王
– ҳокимлик) мавжуд. [Буларнинг] 
биринчиси Сукеэк (Сушйе / Su-shie 
蘇薤
)
3
，
[унинг] маркази Сукеэк шаҳри 
1
Жючуан (Jiu-chuan/русча транскрипцияда Цзюцюань) – ҳозирги ХХРнинг Гансу ўлкасининг ғарбий 
томонида жойлашган. Қадимда у турклар (ривем-тиек/рунг-дилар)нинг яшаган жойи бўлган. Мил. ав. 121 
йилда Шарқий Хан сулоласи бу ерни тортиб олиб, Хитойнинг бир вилоятига айлантирган(Бан Гу. Ханнома. 
Б. 56).
2
Ушбу матндаги Бэйхай Орол денгизига тўғри келади.
3
Сукеэк – Сушйе (
蘇薤
замонавий ўқилиши Su-shie). «Ханшу»нинг уйғурча таржимасида Сушиенинг Кешга 
тўғри келиши айтилган (Бан Гу. Ханнома. Урумчи, 1996. Б. 698). “Сушие” (
蘇薤
) топонимидаги “су” (
蘇
) 
иероглифи қадимда 
su
ёки 
sa
, “шие” (
薤
) эса 
γat
ёки 
γai
деб талаффуз этилган. Аммо VI аср сарой тарихчиси 

---

318 
(Сушйе-чэенг/Su Shie cheng
蘇薤城
)
1
, ваколатчи маҳкамагача 5776 
ли
(3326.976 км), [кўҳна Хитойнинг] Янггуан (чегара дарвозаси)гача 8025
ли 
(4622 км) келади. Иккинчиси Бивуомак (Фумуо/Fu-mo 
附墨
)
2
, хон Бивуомак 
шаҳрида (Фумуо-чэнг/Fu-mo-cheng 
附墨城
) ҳукмронлик қилади, [бу жойдан] 
ваколатчи маҳкамагача 5767 
ли
(3321.792 км), Янггуан дарвозасигача 8025
 ли 
(4622 км) келади. Учинчиси Киангни (Юни/Yuni 
窳匿
– Тошкент)
3
, ҳукмдор 
Киангни шаҳри (Юни-чэнг/Yuni-cheng
窳匿城
)да
4
туради, [бу жойдан] 
ваколатчи (духу) маҳкамагача 5266