Ўзбекистон респупликаси

*Abdurahmon Sa'diyning "Saboq tuzugi" (1920) dasturida ham maktabda o‘rganilishi lozim bo‘lgan asarlar nomi aniq ko‘rsatilmadi, adabiy material tanlash o‘qituvchiga topshirildi. "Adabiy o‘qish" termini 1921-yil dasturi nashr etilgan vaqtdan boshlab maktab hayotida mustahkam o‘rin egalladi. Adabiy o‘qishda asarni g‘oyaviy-badiiy tahlil qilish asosiy o‘rinni egallaydi, ya’ni har bir asar butun holda o‘rganiladi. Ammo material tanlash masalasi hal qilinmadi. Asarlar g‘oyaviy-badiiy, estetik mazmuniga qarab emas, davrga qarab tanlangan edi.
*1924-yildan 1929- yilgacha o‘tgan davr ichida Elbekning "Namuna" (1 -IV qism, 1925), Fitratning "Adabiyot qoidalari", "O‘zbek adabiyoti darslari" (1925) kitoblari yaratildi.
Fitratning "Adabiyot qoidalari" asari faqat adabiyot nazariyasiga oid kitobgina bo‘lib qolmasdan, ayni paytda adabiyotshunoslikka oid darslik hamda metodikaga doir qo‘llanma sifatida ham baholanishi mumkin.
3. 1930-1990- yillarda adabiyot o‘qitish metodikasi fanining o‘ziga xos xususiyatlari.
30-yillarda o‘zbek adabiyoti va adabiyotshunosligi hamda xalq og‘zaki ijodi sohasida erishilgan yutuqlar dastur va darsliklarda o‘z ifodasini topdi. "Adabiyot dasturi" tarixiylik asosida tuzilib, unda klassik hamda so‘nggi davr adabiyotining yirik namoyandalari asarlaridan namunalar berildi. Ammo, bu dasturlar bo‘yicha adabiyot o‘qitishda ayrim badiiy asarlarni o‘zlashtirish emas, balki yozuvchilarning hayoti va ijodini bayon etishga, ijodining ijtimoiy-siyosiy mohiyatini, yozuvchining sinfiy mavqeini ochishga ko‘proq e’tibor berildi.
*"To‘liqsiz o‘rta va o‘rta maktablar uchun programmalar" (1938) da adabiy asarni o‘qishga asosiy urg‘u berildi. Sal keyinroq tuzilgan "O‘rta maktab programmalari" (1940)da og‘zaki va yozma nutqni o‘stirishga, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash imkonlarini rivojlantirishga e’tibor berildi, asarni ifodali o‘qish, savol va topshiriq hamda mashqlar asosida asarning g‘oyaviy mazmunini o‘zlashtirish tavsiya etildi. Tanlanadigan asarlar o‘quvchilarning yoshi va bilim saviyasiga mos bo‘lishiga e’tibor qaratildi.
*1934-yilda "O‘rta maktablarda adabiyot o‘qitish metodikasining asosiy masalalari" degan maxsus kitob (A.Sa'diy) yaratildi. Unda adabiyotni maxsus fan sifatida o‘qitish, bolaga adabiy ta’lim berishda tegishli izchillik va mantiqiy qoidalar bo‘lishi ko‘rsatib o‘tildi.
*I.Sultonovning "Adabiyot nazariyasi" (1940) darsligining yaratilishi faqat adabiyotning umumiy qoidalari, uning nazariy masalalarini umumlashtirishi bilangina emas, balki bu nazariy tushunchalarning ta’lim jarayoniga olib kirilishi uchun ham qulay zamin yaratdi.
*"O‘zbek adabiyotini o‘qitish metodikasi" fanining rivojida 50-yillarda faoliyat ko‘rsata boshlagan ko‘plab olimlarimizning xizmatlari katta bo‘ldi. S.Dolimov, G.Karimov, N.Mallayev, H.Ubaydullayev, Q.Ahmedov, A.Zunnunov, S.Ismatov singari olimlar bu sohaning mustaqil bir soha sifatida kamol topishiga munosib hissa qo‘shishdi.
*S.Dolimov va H.Ubaydullaevlarning 1952-yilda yozilgan "Adabiy o‘qish metodikasi"da ifodali o‘qish haqida, uning mazmun va mohiyati, turlari haqida yaxlit ma’lumotlar berilgan edi. Kitob adabiyot o‘qitishdagi nazariy asoslardan tortib, uning bevosita amaliyotdagi holatlarigacha bo‘lgan hodisalarni hamrab oladi.