Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида

Суд қарори:
Даъво тўлиқ қаноатлантирилсин.


Шарх:
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси (бундан буён матнда ФК деб юритилади)нинг 116-моддасига кўра, қонун ҳужжатларининг талабларига мувофиқ келмайдиган мазмундаги битим, шунингдек ҳуқуқ-тартибот ёки ахлоқ асосларига атайин қарши мақсадда тузилган битим ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир. Бундай битимга нисбатан ушбу Кодекс 114-моддасининг иккинчи қисмида назарда тутилган қоидалар қўлланилади.
Иш кўриш жараёнида аниқланишича, 1-МЧЖнинг балансида 11,36 га ер майдонида жойлашган “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари мавжуд бўлган ва 2015 йил ноябрь ҳолатига 1-МЧЖнинг бюджет олдида ер солиғи бўйича 82 374 000 сўм ва унга ҳисобланган пеня бўйича қарзи мавжуд бўлган.
1-МЧЖ иштирокчилар умумий йиғилишининг 2015 йил 15 ноябрдаги қарори билан 2-МЧЖ ташкил қилинган ва унинг низом капитали (жамғармаси) 424 275 918,37 сўмни ташкил қилган ҳамда ушбу низом капиталининг 98 фоизли (ёки 415 790 400 сўм) қисми 1-МЧЖга тегишли бўлиб, ушбу улуш 11,36 га ер майдонида жойлашган “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари ва улардаги асбоб-ускуналар ҳисобидан шакллантирилган.
Орадан 25 кун ўтгач, яъни 2017 йил 10 декабрда 1-МЧЖ ва фуқаро “Х” ўртасида келишув битими тузилган ва унга кўра 1-МЧЖнинг 2-МЧЖдаги 415 790 400 сўмлик (ёки 98 %) улуши фуқаро “Х” фойдасига воз кечган.
Бундан кўринадики, 25 кун давр ичида “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари 1-МЧЖнинг тассаруфидан 2-МЧЖга ўтган, 1-МЧЖнинг 2-МЧЖдаги “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари ҳисобидан шакллантирилган улуши фуқаро “Х” ўтган.
1-МЧЖнинг балансида “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари ва улардаги асбоб-ускуналардан бошқа мол-мулки бўлмаганлиги сабабли (фуқаро “S” томонидан киритилган 3 998 300 сўмлик улушдан ташқари) бюджет олдидаги қарздорлиги қопланмасдан қолган.
Шундан сўнг 1-МЧЖ 3-МЧЖ билан бирлаштирилган ва 3-МЧЖ уларнинг ҳуқуқий вориси ҳисобланади. 1-МЧЖ 3-МЧЖга қўшилганлиги сабабли унинг (1-МЧЖ) бюджет олдидаги қарздорлиги 3-МЧЖга ўтган. Бу ҳолат туман Давлат солиқ инспекциясининг 2017 йил 6 октябрдаги 20/1-сонли хат билан ўз тасдиғини топган.
Юқоридаги ҳаракатларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, 2-МЧЖ ташкил қилиши, унинг низом капиталига “Асфальт-бетон цехи” бино-иншоотлари ва улардаги асбоб-ускуналарни 1-МЧЖнинг улуши сифатида киритилиши, кейинчалик ушбу улушни фуқаро “Х” фойдасига воз кечиши ва 1-МЧЖни 3-МЧЖга қўшилиши бюджет олдидаги қарзорликни тўламаслиги ниятида амалга оширилган.
Шу боис, ушбу ҳаракатлар давомида 2015 йил 10 декабрда 1-МЧЖ номидан ва фуқаро “Х” ўртасида тузилган келишув битими ахлоқ асосларига атайин қарши мақсадда тузилган битим бўлиб, у ўз-ўзидан ҳақиқий эмасдир.
ФКнинг 127-моддасига асосан ҳақиқий эмас деб топилган битим у тузилган пайтдан бошлаб ҳақиқий эмас ҳисобланади.
Шу боис, 2015 йил 10 декабрдаги тузилган келишув битими ўз-ўзидан ҳақиқий эмаслиги сабабли 2016 йил 1 июлда 2-МЧЖ ягона таъсисчиси фуқаро “Х” ва “G” МЧЖ ўртасида тузилган 2-МЧЖдаги улушни “G” МЧЖга сотиш тўғрисидаги олди-сотди шартномаси ҳам ҳақиқий эмас ҳисобланади.
Юқоридагилардан келиб чиқиб, суд даъвони асосли деб, низолашаётган битимларни ҳақиқий эмас деб топган.
* * *

Ижарага олувчи ижарага олинган мол-мулкни ўз маблағлари ҳисобидан ва ижарага берувчининг розилиги билан яхшилаган, бу яхшилашни мол-мулкка зарар етказмаган ҳолда ажратиб олиш мумкин бўлмаган тақдирда, ижарага олувчи шартнома бекор бўлганидан кейин, башарти шартномада бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса, бу яхшилашлар қийматини тўлашни талаб қилиш ҳуқуқига эга.