Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш институти

Чўктириш ва сувни тиниқлаш.
 
Сувда чўктириладиган заррачаларни 
2га ажратиш мумкин: биринчи гуруҳига, одатда, бир-биридан ажралган ҳолда 
бўлган гранула заррачалар ва иикинчиси, нисбатан флокурланган (бир бирига 
бирлаштирилган) табиий хусусиятга эга бўлган ёки коллоид ҳолда бўлиб, 
суспензияда агломерацияга учраган заррачалар киради. 
Заррачалар миқдори кўп бўлса, осонгина чўкиш амалга ошади. Агар 
концентрация етарли даражада юқори бўлмаса, у ҳолда, заррача анча секин 
седиментацияга учрайди. Бунда, заррача ўзидан анча кичик заррачалар билан 
тўқнашиб, катталиги секин аста катталашиб, чўкади. Буни диффузияли чўкиш 
деб юритилади.
Сувни тиниқ холга келтириш маълум отстойник қурилмалар воситасида 
чўктириш ва флокульяциялаш натижасида амалга оширилади. Шуни алоҳида 
таъкидлаш жоизки, амалда идеал тиклантирадиган қурилма йўқ. Қуёш нури 
таъсирида сувда ҳар хил нуқтада ҳарорат бир хил кўрсаткичда бўлмаслиги 
сабаб, узлуксиз ҳаракат мавжуд. Табиийки, бундай шароитда тиникланиш 
жараёни секин кетади. Буни турлича назарий асослаш мумкин. 
Кейинги пайтда оқоваларни тозалаш иншоотларини лойиҳалаш ва 
ташкил этишда отстойник ва тиниқлантиргич қурилмаларига алоҳида эътибор 
қаратилмоқда. Жумладан полька(токча)ли конструкцияларга катта аҳамият 
билан қаралмокда. Қурилмалар тузилиши хилма-хил бўлиши мумкин. 
Токчалар сони уларда жуда кўп бўлиши турган гап, чунки бунда кўп босқичда 
сув тиниши амалга ошади. 

---

140 
Флотация
. Флотация–
жараёни шунга асосланганки, бунда эримаган 
қаттиқ заррача ёки сувга аралашмаган томчи зичликлари билан уларни 
таркибида тутган оқова сув зичлиги ўртасида фарқ мавжуд. 
Одатда системада газ пуфакчалари ҳосил қилиниб, улар сиртига 
аралашмаган модда заррачалари сорбцияланиб, ажратиб олинади. Газ–
атмосфера ҳавоси бўлиши мумкин. Маълум куч(оғирлик, сув муҳитида 
ҳаракат этиш ва қаршилик) таъсирида «заррача-газ» комплекси сув сатхига 
кўтарилиб, зичлашган қатлам(кўпик кўринишида) ҳосил қилинади ва 
системадан ажратиб олинади. 
Флотация пайтида эримаган қаттиқ заррача(ёки сувга аралашмаган 
суюқлик томчиси) нинг газ пуфакчаси сиртига ёпишиш(адгезия) даражасини 
ошириш катта аҳамиятга эга. Шуни ҳисобга олган ҳолда турли хил 
воситалардан фойдаланиб, амалда флотация жараёнидан кенг фойдаланилади.