Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш институти

Ажратиб олинган чўкмалар, чиқитлар билан ишлаш.
Қаттиқ ҳолда 
ажратиб олинган чиқит моддаларни сувсизлантириш, қуритиш ва 
куйдириш(ёки қайта ишлаб чиқаришда фойдаланиш) жараёнларига 
учратилади. 
Сувсизлантириш (намлигини камайтириш)
учун фильтрлаш, чўкмани 
сиқиш ва бошқа амаллар бажарилади. Бунинг амалиёт кенг фойдаланиладиган 
иншоот-курилма, техник воситаларга қуйидагиларни кўрсатиш мумкин, яъни 
махсус ил қуритиш майдонлари, ҳар хил тузилишдаги вакуум- ва пресс-
фильтрлар, центрифугалар ва хакозолар. 
Қ
уритиш. 
Бунда модда таркибида бириккан ҳолдаги сув 
молекулаларини иситиш йўли билан сиқиб чиқарилиши тушинилади. Кўпинча 
саноат миқиёсида ёндирилган газлар ёки қиздирилган ҳаво билан нам чўкма-
чиқитлар қуритилади. Минтақамиз шароитида очиқ майдонда қуритиш 
жараёнларини амалга ошириш мумкин. 
Агар чўкма моддалар киммёвий зарарли хоссаларга эга бўлса, ёки 
улардан кейинчалик қайта фойдаланиш мақсад қилиб қўйилган бўлса, 
қуритиш турли печларда олиб борилади. Уларнинг конструкциялари ҳам 
турли-туман бўлиши турган гап. 
Куйдириш.
Бунда олдиндан яхшилаб қуритилган моддалар кислородсиз 
муҳитда юқори хароратда қиздирилади. Айнан кислородсиз шароитда 
моддаларни қиздириб парчалаш пирозил жараёнининг асосини ташкил этади. 
Кези келганда, шуни ҳам эслатиб ўтиш керакки, тутунсимон газ чиқитлари 
(масалан, завод ёки айрим энергетика манбалари корхоналарида ҳосил 

---

137 
бўладиган зарарли газлар) айни пиролиз жараёнига учратилиб, зарарсиз холга 
келтирилади. 
Пиролиз(куйдириб парчалаш) махсус техник қурилма - воситалар билан 
амалга оширилади. Бордию парчаланган холда айрим бирикмалардан қайта 
фойдаланиш имконияти пайдо бўлса, улар ажратиб олинади ва керакли 
мақсадлар учун ишлатилади. 
Маълум бир чўкмалар, хусусан, хонадонлар оқоваларидан олинган 
моддалар биологик тозалагич иншоотлар(ховузлар, сунъий кўл ва бассейнлар) 
тубидан йиғиб олиниб, қуритилиб, сўнгра қишлоқ хўжалик ишлаб чиқариши 
учун ўғит сифатида фойдаланилиши мумкин.