Ўзбекистон республикаси transport вазирлиги

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ТРАНСПОРТ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТРАНСПОРТ УНИВЕРСИТЕТИ
Факультет: автомобиль транспорти муҳандислиги
Кафедра: Транспорт воситалари муҳандислиги
Мутахассислиги: 5А310607-Автотранспорт воситаларини синаш
Магистратура талабаси: 568-19 гуруҳ Нарзиев Ж.Ш.
Илмий раҳбар: т.ф.н., доц. Касимов О.К.
Мавзу: Карьер шароитида эксплуатация қилинадиган автотранспорт воситалар шиналари ресурсини меъёрлаш услубини такомиллаштириш
МАГИСТРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АННОТАЦИЯСИ
Мавзунинг долзарблиги. Мамлакатимизда табиий иқлим шароитимизга мос равишда, транспорт воситалари ва унинг эҳтиёт қисмларининг эксплуатацион ресурсларидан самарали фойдаланиш усулларини ишлаб чиқиш, ҳамда татбиқ қилишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. 2017–2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясида “Иқтисодиётда энергия ва ресурслар сарфини камайтириш, ишлаб чиқаришга энергия тежайдиган технологияларни кенг жорий этиш, миллий транспорт логистика компаниялари ўртасида рақобат даражасини ошириш, ишлаб чиқаришда энергия самарадорлигини ошириш”¹ масалалари алоҳида таъкидлаб ўтилган. Шу муносабат билан, автотранспорт сохасида раҳбарий меъёрий ҳужжатлар асосида эҳтиёт қисмлар ва шиналар ресурси ҳаражатларини аниқлаш ва назорат қилиш жуда муҳимдир.
Республикамизда қимматбаҳо фойдали қазилмаларни қазиб олиш тарихдан маълумки, иқтисодиётнинг асосий таркибий қисмларидан бири бўлиб келган. Автотранспорт воситалари шиналари – қиммат ва нисбатан кам ресурсга эга. Қийин йўл ва иқлим шароитида фойдаланиш давомида, уларни алмаштириш ҳаражатлари барча транспорт ҳаражатларининг тахминан 20% ни ташкил қилади. Айниқса, фойдали қазилмалар қазиб олиш ишлари олиб борилаётган карьерларда. Агар аввалдан махсус карьер самосваллари ва уларнинг шиналари ушбу шароит учун яратилган бўлса, унда “оддий” (одатий) автотранспорт воситаларидан (АТВ) бундай шароитларда фойдаланиш анча экстремал ҳисобланади
Мазкур диссертация тадқиқоти, маълум даражада Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарор ва фармонларида, жумладан, 2016 йил 22 декабрдаги ПҚ-2692-сон “Саноат тармоқли корхоналарнинг жисмоний ишдан чиққан ва маънавий эскирган машина-ускуналарини жадал янгилаш, шунингдек ишлаб чиқариш ҳаражатларини камайтиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги, 2017 йил 15 сентябрдаги ПҚ-3280-сон “Олмалиқ КМК” АЖнинг бошқарув тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2018 йил 25 декабрдаги ПҚ-4077-сон “Ишлаб чиқариш қувватларини модернизация қилиш, саноат тармоқларини техник ва технологик жиҳатдан қайта жиҳозлаш жараёнини жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 21 ноябрдаги 937-сон “Хом ашёни қайта ишлаш бўйича ишлаб чиқариш қувватларини кенгайтириш (Қалмақир, Саричўққи, Мис бойитиш фабрикаси, Автомобиль транспорти бошқармаси, Саноат темир йўллари транспорти бошқармаси)” қарорларида белгиланган вазифаларни амалга оширишга хизмат қилади.
Ўзбекистон шароитида экплуатация қилинаётган автотранспорт воситаларининг автошиналарини ишлаш муддатини ўрганиш жараёни шуни кўрсатдики, шиналарнинг ҳақиқий босиб ўтган йўли, етакчи хужжат бўлмиш O'z Rh 52.006:2009 «Шиналарнинг эксплуатацион юриш меъёрлари» даги тасдикланган нормалардан пастлиги кузатилди. Шу сабабдан оғир шароитда ишлайдиган автотранспорт воситаларининг шиналари босиб ўтган йўл, нормасининг хақиқий илмий асосланган миқдорини аниқлаш, автотранспорт воситаларининг хавфсизлигини ва ишончлилигини ошириш заруряти туғилди.
Эксплуатация қилинаётган шигаларнинг тан нархи арзон ва сифати энг яхшисини танлаб олиш методикаси хозирги вақтда долзарб ҳисобланади