Ўзбекистон республикаси стратегик таҳлил ва истиқболни белгилаш олий мактаби

2011-ҳозирги вақтгача

2011 йилда Ветнамда аҳолининг қариши бошланди. Иш билан таъминлаш, турар жой, ижтимоий таъминот, ўқитилган ишчиларнинг етишмаслиги, туғилишдаги жинслар нисбатидаги номутаносиблик, шаҳар ва қишлоқ жойлари ўртасидаги номутаносиблик ва бошқалар бўйича пайдо бўлган бошқа муаммолар Ветнамнинг демографик имкониятларидан фойдаланиш қобилиятига тўсқинлик қилди. Ветнамнинг 2011-2020 йиллардаги аҳоли ва репродуктив саломатлик бўйича стратегиясида репродуктив саломатликни сақлаш, ўсмирлик даврида исталмаган ҳомиладорликнинг олдини олиш, скринингни кучайтириш, гендер тенгликни рағбатлантириш ва мамлакатнинг барқарор ривожланишига алоҳида эътибор қаратилди. 2016 йил январ ойида хукумат хулосаси билан оилани режалаштиришдан аҳолини ривожлантиришга эътибор қаратилиши кераклиги тасдиқланди. Ушбу чора аҳоли сони, тузилиши ва тарқалиши билан боғлиқ муаммоларни ҳар томонлама ҳал қилиш ва аҳоли саломатлигини яхшилашга хизмат қилди.

3. Демографик жараёнларни бошқаришда Европа ва АҚШ тажрибаси


Европа давлатлари тажрибаси

Кўпгина Европа мамлакатларининг демографик ривожланишининг ҳозирги босқичининг ўзига хос хусусияти демографик инқироз бўлиб, у аҳолининг оддий кўпайишига йўл қўймайди. Аҳолининг кам туғилишининг асосий сабабларидан бири оилавий асосларнинг юмшатилишидир. Фақат битта болали оилалар сони кўпаймоқда. Шу билан бирга, Ғарб мамлакатларида чақалоқлар ўлими даражаси паст ва ўртача умр кўриши юқори, бу 65 ёшдан ошган одамларнинг юқори фоизини белгилайди. Ушбу мамлакатларни кўпинча “эски халқлар” деб аташлари бежиз эмас.

Ғарбий Европа мамлакатларида мавжуд демографик муаммоларни ҳал қилиш учун оилага ижтимоий ёрдам кўрсатишга қаратилган фаол сиёсат олиб борилади. Оила сиёсатининг асосий таркибий қисми болаларга ёрдам пакетидир. Жумладан, барча Европа Иттифоқи мамлакатларида (Греция, Испания ва Италиядан ташқари), болаларга пул тўланади.
Бундан ташқари, Франция, Ирландия, Португалия ва Буюк Британияда кам таъминланган оилалар қўшимча имтиёзларга эга. Бир қатор Европа мамлакатлари мактаб ўқувчилари учун бепул овқатланишни таъминлайди (Финляндия ва Швеция – барча мактаб ўқувчилари учун, Францияда фақат камбағал оилалар учун). Ирландия ва Голландияда муайян тиббий харажатлардан озод қилиш имконияти мавжуд. Шунингдек, болаларни тарбиялаш учун ишини тўхтатган аёллар учун имтиёзлар ва туғруқ таътиллари ҳам тақдим этилади. Давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг энг юқори даражаси Люксембург, Франция, Белгия ва Германия учун хосдир. Дания, Швеция, Финляндия ва Буюк Британияда эса давлат тўловлари миқдори бироз пастроқ.
Ғарбий Европа мамлакатлари орасида демографик сиёсатни олиб бориш учун ўзига хос мезон-бу ХIХ аср бошларида аҳолининг йўқ бўлиб кетишига дуч келган Франция ҳисобланади. Ҳозирги вақтда Франция Европада туғилишнинг умумий даражаси бўйича энг юқори кўрсаткичларга эга
(2022 йилда – 1.8). 1946 йилда Францияда биринчи, иккинчи ва айниқса учинчи фарзанд туғилишини рағбатлантиришга қаратилган оилалар учун пул тўловлари ва солиқ имтиёзларининг кенг тизими жорий этилди. Аборт қилиш 1975 йилгача тақиқланган. Натижада, 1946-1974 йиллар давомида Франция аҳолиси 12,1 млн. кишига кўпайди (аҳолининг табиий ўсиши туфайли
8,5 млн. кишига ва иммиграция туфайли 2,4 млн. кишига). Айни пайтда, энг юқори туғилиш даражаси Франция муҳожирларида кузатилмоқда.
Умуман, сўнгги йилларда аҳоли миграцияси Ғарбий Европа мамлакатларининг демографик муаммоларини ҳал қилишда муҳим рол ўйнайди ҳамда тўғри демографик сиёсат Европа мамлакатлари ҳукуматлари ва жамоатчилиги диққат марказида ҳисобланади.