Ўзбекистон республикаси стратегик таҳлил ва истиқболни белгилаш олий мактаби

1. Ўзбекистонда демографик жараённи бошқаришдаги муаммо ва камчиликлар

Демографик ўсиш глобал муаммо ҳисобланади. Баъзи мамлакатларда ҳаддан ташқари ўсиш ва бошқа мамлакатларда аҳолининг камайиши ижтимоий ва миллий хавфсизликнинг муҳим таркибий қисми бўлган демографик хавфсизликка турли хил таҳдидларни келтириб чиқаради.

Аҳоли ва ривожланиш масалаларига бағишланган Қоҳира халқаро конференциясида (1994 йил) қабул қилинган дастурга мувофиқ ҳукумат демографик сиёсатни амалга оширишда улардан келиб чиқиши лозим бўлган асосий 6 тамойиллар қуйидагилардан иборат:
 давлатнинг шахснинг эркин ва муносиб ривожланиши учун шароитлар яратилиши учун жавобгарлиги, никоҳ, оила, оналик, оталик ва болаликнинг давлат томонидан ҳимояланиши;
 фаровонликни ошириш, турмуш сифатини яхшилаш ва қашшоқликка йўл қўймаслик мақсадида иқтисодиётни барқарор ривожлантириш;
 эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлилиги;
 аёлларнинг мамлакатнинг ижтимоий, маданий, иқтисодий ва сиёсий ҳаётида ҳар томонлама ва тенг ҳуқуқли иштирокини таъминлаш;
 тиббий хизматнинг, шу жумладан оилани режалаштириш билан боғлиқ хизматларнинг ҳамма учун қулайлиги;
 ҳар бир инсоннинг таълим олиш ҳуқуқини таъминлаш, у инсон ресурсларини, инсоннинг қадр-қиммати ва салоҳиятини тўлиқ ривожлантиришга йўналтирилиши керак;
 мигрантларнинг ирқ, диний эътиқод, фуқаролик, муайян ижтимоий гуруҳга мансублик, шунингдек, сиёсий маслак белгиси бўйича камситилишига йўл қўймаслик.
Ҳозирги кунда, Ўзбекистон - аҳолиси кўпайиб бораётган давлатлардан бири ҳисобланади. Статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2022 йил декабрда аҳоли сони 36 миллиондан ошгани маълум қилинган. Демографик салоҳияти бўйича Ўзбекистон МДҲ давлатлари ичида энг йирикларидан бири бўлиб, Россия ва Украинадан кейин учинчи ўринда туради.
Ўзбекистонда ҳозирги демографик ўсишнинг сабабларидан бири аҳолининг турли ёш гуруҳлари динамикасидир. 2010-2022 йилларда кузатилган аҳоли сонининг ўсиши асосан аҳолининг умумий ҳажмида
25-29 ва 30-34 ёш гуруҳлари улушининг фаол ўсиши билан боғлиқ. Ушбу ёш гуруҳлари барча туғилишларнинг ярмидан кўпини ташкил қилади. Масалан, 2010-2022 йиллар давомида ушбу икки ёш гуруҳининг умумий ҳажми 34,7%га, мамлакатнинг умумий аҳолиси еса 21,1% га ошди.