Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

Касалликни эрта аниқлашда анамнезнинг баъзи хусусиятлари ва унинг клиник кўриниши жуда муҳимдир:
1. Гипертензия генезида ирсий ёки оилавий омил йўқлиги;
2. Гипертензиянинг тўсатдан ривожланиши, айниқса болалар ва ёшларда;
3. Юқори сонларда қон босимининг тез ривожланиши ва барқарорлашиши;
4. Илгари енгил гипертензиянинг хавфлига айланиши;
5. Бел минтақада ўткир оғриқдан, буйрак шикастланишидан ёки унга жарроҳлик амалиётидан кейин гипертензиянинг пайдо бўлиши;
6. Антигипертензив терапия таъсирининг йўқлиги ёки қисқа давомийлиги;
7. Ҳомиладорликнинг нормал даврида бола туғилгандан кейин гипертензия ривожланиши;
8. Диастолик ва ортостатик гипертензия, пульсациянинг ассиметрияси ва оёқ-қўллар орасидаги босим фарқи;
9. Сийдикни таҳлил қилишда патологик ўзгаришларнинг йўқлиги.
Клино ва ортостаздаги қон босими даражасидаги фарқни нафақат вазоренал гипертензияни дастлабки ташхислашда, балки уни иккинчи даражали артериал гипертензиянинг бошқа шакллари билан фарқлашда ҳам ҳисобга олиниши керак. Нефроген ва адренал гипертензия билан оғриган беморларнинг 50 фоизида қон босими ётганда пастроқ. Вазоренал гипертензия билан, аксинча, ортостазда қон босими даражасини кўтариш кузатилади.
Диагностика. Дастлабки диагностика босқичида, асосан, шикастлашиш локализацияси, қон томир шикастланиш табиати ва буйрак фаолиятини аниқлашга имкон берадиган лаборатория ва инвазив бўлмаган тадқиқот усуллари қўлланилади.
Юқорида таъкидлаб ўтилганидек, вазоренал гипертензия билан оғриган беморларда сийдикнинг нормал текшируви ва буйракнинг умумий фаолияти узоқ вақт сақланиб қолади. Беморларнинг фақат ярмида ўртача протеинурия (1% гача) кузатилади, сийдикнинг нисбий зичлиги пасайиши аниқланади (1.010-1.017 ичида). Кўпгина беморларда гломеруляр филтрация ва буйрак плазмаси оқими камаяди, аммо мочевина ва қолдиқ азот даражаси одатда нормалдир.
Ултьратовуш текшириш усуллари (ультратовуш текшируви, дуплекс сканерлаш) бу энг арзон скрининг синовлари бўлиб, улар беморларни текширишнинг амбулатория босқичида буйраклардаги асосий қон оқимининг бузилишини аниқлай олади. Томирнинг эхографик сурати ва қон оқимининг миқдорий хусусиятлари (оқимни эгри шакли, оқим тезлигининг қийматлари, "систолик” ойнанинг мавжудлиги, Пурселот индекслари ва бошқалар) қўшимча текшириш ва даволаш тактикаси учун муҳим маълумотларни беради.

Расм.3. Қорин аортаси УТТ.

Қон оқимини рангли допплер асосида икки томонлама сканерлаш аниқ этиологияни 90% аниқлашга, буйрак артерияси шикастланиши локализацияси ва гемодинамик аҳамиятини аниқлашга ва даволашнинг энг мақбул тактикасини танлашга имкон беради.

Расм.4. Бурак артерияларини ДС.