|
Перинаталь парваришда лозим бўлган технологиялар:
Нафақат янги самарали технологияларни, балки, кераксиз зарарли катетер ва қорин пастига муз қўйиш, сийқаси чиққан антенаталь текширувлар, хўқна қилиш, оралиқни тозалаш, кераксиз эпизиотомия, антибиотикларни норациональ қўллаш каби муолажалардан воз кечиш лозим.
ЖССТ томонидан ишлаб чиқарилган туғруққача парваришнинг янги модели асослари
*Яхши перинаталь якун учун оилавий поликлиникага тўрт маротаба бориш етарли. Оилавий поликлиникага кўпсонли қатновлар парвариш сифатини оширмайди.
*Кўпгина аёллар ўзлари керагидан кўп оилавий поликлиникага қатновни ҳоҳлашмайдилар.
*Оилавий поликлиникага кўпсонли қатновлар самарали ишлатилиши мумкин бўлган чегараланган захираларни сарфланишига олиб келади.
*Аёлда ҳомиладорликни мутахассис эмас кўпинча акушерка ёки терапевт олиб боради бу эса перинаталь якунга таъсир қилмайди
Хомиладорлик муддатини аниқлаш усуллари.
Хомиладор аёлларни текширишнинг ўзига хос хусусияти бор. Суҳбатлашиш (анамнез тўплаш) йўли билан олинадиган маълумотлар ҳомиладорликда, туғишда ёки ҳомила тараққиётида рўй бериши мумкин бўлган касалликларни олдиндан тахмин килишга асос бўлади. Бу эса профилактика ва даволаш чораларини ўз вақтида кўришга ва ҳомиладорни мунтазам кузатиб боришга имкон беради.
Ҳомиладорликни аниқлаш вақтида унинг муддатини, туғишнинг тахминий вақтини ҳам белгилашга тўғри келади. Бундан ташқари, ҳар томонлама клиник текшириш, физик–кимёвий лаборатория ва бошқа текширувлар ўтказиш йўли билан организмнинг умумий ҳолати, ҳомиладорликнинг кечиши кузатилади.
Юқорида кўрсатиб ўтилган маълумотларни олиш ва уларга диагноз қўйиш учун қуйидаги анамнез схемасидан фойдаланиш мумкин:
Фамилияси, исми, отасининг исми
Турар жойи, болалик ва ўсмирликда яшаган шароити
Ёши
Маълумки, агар қиз бола балоғатга етмай (17 ёшгача) ёки ёши анча ўтиб (30-35
ёш) турмушга чиқиб, биринчи маротаба ҳомиладор бўлса, уларда 18-25 ёшгача бўлган аёлларга нисбатан ҳомиладорлик, туғиш ва чилла даври анча оғир, патологик ҳолатда кечиши мумкин.
Ҳомиладор аёлнинг қандай географик шароитда ва қандай иқлим муҳитида яшагани ҳам катта аҳамиятга эга бўлади. Агар иложи бўлса, унинг неча ёшда юра бошлаганини, болалигида қандай ўсганлигини билиш ҳам жуда муҳимдир.
Болаликда ва катта бўлгандан кейин бошидан кечирган касалликлари ҳомиладорлик ва туғиш жараёнининг кечишини аниқлашда ёрдам беради. Масалан, аёл ёшлигида рахит билан оғриган бўлса, унинг организми тузилишида айрим ўзгаришлар – бўйи кичкина, бош суяги тўрт бурчак, кўкрак қафаси ичига ботган ва бошқалар кузатилиши мумкин. Хусусан чаноқ суягидаги рахитга хос ўзгаришлар туғиш вақтида бир қанча оғир ҳолатларни пайдо қилиши мумкин.
Ёшликда бошдан кечирилган тепки (паротит), қизамиқ, сувчечак ва бошқа юқумли касалликлар жинсий органлар тараққиётига таъсир этиши мумкин. Кейинги пайтларда айниқса юқумли касалликлар (бруцеллез, токсоплазмоз, захм, грипп, сўзак ва бошқалар) ҳомиланинг чала ёки ўлик туғилишига сабаб бўлиши мумкинлиги аниқланган. Аввалги ҳомиладорлик ёки туғиш вақтида қилинган операциялар ҳам навбатдаги туғишда турли патологик ҳолатларга сабаб бўлиши мумкин.
Оилавий касалликлар (ҳомиладор оиласидаги ёки унинг эрида бўлган касалликлар – сил, захм, рўхий хасталиклар ва бошқалар ҳамда алкоголизм, наркомания, кашандалик ҳомиланинг чала, ўлик ёки нуқсонли туғилишига сабаб бўлиши мумкин.
Хайз функциясини ҳам аниқлаш муҳим аҳамиятга эга. Хайзни неча ёшдан кўра бошлаган, дастлаб нормал кела бошлаганми ёки тўхтаб – тўхтаб келганми, кейин неча ёшда нормаллашганини билиш керак. Агар қиз хайзни кеч кўрган ва у анчагача нормал ҳолатда бўлмаган бўлса, бу унинг ўз вақтида балоғатга етмаганидан далолат беради.
Хайз циклининг ўзгариши ҳам ҳомиладорлик ва туғиш жараёнининг кечишига таъсир кўрсатиши мумкин.
Хайзнинг ой сари такрорланиши (21-28-35 кун) қандай, хайз кўрганда оғриқ бўлиш-бўлмаслигини ҳам сўраш керак. Маълумки, жинсий органлар касалликларида ёки ички секреция безлари фаолияти бузилиши натижасида хайз жуда кеч (17-18 ёшдан) келиши мумкин, одатда Ўзбекистонда яшайдиган қизларда эса 12-13 ёшдан бошланади.
Ички секреция безлари фаолияти бузилганда туғиш оғирлашади, туғиш даврида бирламчи ва иккиламчи сустликлар пайдо бўлади. Чилла даврида бачадон яхши қисқармайди, қон кетади. Турмушга чиққандан сўнг узоқ вақт давомида бўйида бўлмаслик жинсий органларнинг тўла етилмаганлигидан далолат бериши мумкин. Бу аёлнинг бўйида бўлганда ҳам турли қийинчиликлар вужудга келиши мумкин.
Жинсий ҳаёт бошлангандан, туққандан ва абортдан кейин хайз кўришнинг ўзгарган – ўзгармаганлигини аниқламоқ керак, хайз функциясининг бу даврларда ўзгариши ички жинсий органларда яллиғланиш жараёни борлигини кўрсатиши мумкин.
Аёл билан суҳбатлашганда ҳомиланинг нечанчи эканлигини, олдинги ҳомиладорликлар ва туғиш қандай ўтганлиги, аввалги ҳомиладорликдаги гипертензив ҳолатлар, ички органлар (буйрак, жигар, юрак қон-томир системалари) касалликларини ва илгариги туғишларда юз берган бошқа касалликларни ёки ўзгаришларни аниқлаш керак. Туғруқдаги патологик ҳолатлар (вақтдан олдин сув кетиши, туғруқ дардлари сустлиги, ҳомиланинг нотўғри ётиши, чаноқнинг тор бўлиши), акушерлик қисқичлари қўйиш ёки кесарча кесиш усули билан ҳомилани туғдириш зарурияти борлигини кўрсатади. Ҳомиланинг муддатдан илгари туғилиши ва бола тушиши каби ҳолатлар бу аёлда бирор касаллик (бачадон шиллиқ қаватининг яллиғланганлиги, бачадон шиши ва бошқалар), турли юқумли касалликлар борлигидан ёки инфантилизмдан дарак беради.
Шуни унутмаслик керакки, ўз-ўзидан бола тушиши ёки сунъий йул билан қилинган аборт жинсий органларда яллиғланиш жараёнини пайдо қилиши оқибатида ҳомиладорлик ва туғиш вақтида турли патологик ҳолатларга сабаб бўлиши мумкин.
Аввалги ҳомиладорлик ва туғиш яхши ўтган бўлса, бу аёлнинг соғлом эканлигини кўрсатади ва навбатдаги ҳомиладорликнинг муваффақиятли ўтишини олдиндан билишга имкон беради. Аксинча, илгариги туғишда қилинган операция, туғилган боланинг тезда ўлганлиги ёки ўлик туғилганлиги бу ҳомиладорликда ҳам қўшимча касаллик ва оғир ҳолатлар рўй бериши мумкинлигини ва ҳомиладорни алоҳида аҳамият билан кузатиб бориш лозимлигини кўрсатади.
Ҳомиладорлик ва туғиш вақтидаги касалликлар ёки қўшимча патологик ҳолатлар аввалги туғишдан кейин, чилла даврида рўй берган касалликлар натижасида бўлиши мумкин. Шунга кўра аввалги ҳомиладорликда чилла даврида аёл касаллик билан оғриганми – йўқми буни билиш зарур.
Ҳомиладор аёлдан эрининг соғлиги ҳақида сўралади, чунки унинг илгари ва ҳозир сил, сўзак ва бошқа касалликлар билан оғриган бўлиши ҳомиладор аёл ва ҳомила соғлигига хавф солади.
Анамнезида ҳомиладор аёл яшайдиган уй ва ишхонанинг санитария – гигиена шароитлари, унинг овқати, қанча ухлаши ва дам олиши тўла аниқланади. Ҳомиладор аёлнинг турмуш ва меҳнат шароититнинг ҳомила тараққиётида, туғилишида ва чилла даврининг кечишида аҳамияти катта бўлади.
Анамнез синчиклаб йиғилади ва олинган маълумотлар ҳомиладорлик варақасига тўла ёзиб қўйилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
