Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Хроматограммада моддаларнинг доғларини кўриш
Агар текширилувчи намуна рангли моддалар бўлса, уларни махсус реактив ёрдамида аниқлаш талаб этмайдилар. Лекин кўпинча хроматография қилгандан сўнг моддаларни кўринтириш зарур бўлади. Кўринтириш қоғоз хроматографиясидаги каби хроматограммага тўғри келадиган ранг ҳосил қилувчи реагентни пуркаш йўли билан амалга оширилади. Бир қатор моддаларни кимевий реагентларсиз, масалан: УБ - нурларида нурлантириб кўриш ҳам мумкин.
Натижаларни ишлаб чиқиш
Алоҳида моддаларнинг ҳаракат хусусияти Rf - билан ўлчанади. Rf - бу модда доғининг маркази ва старт орасидаги масофани (А) эритувчи фронти ва старт орасидаги масофага (Б) нисбатидан олинапдиган қиймат. Бу ўлчам 0 дан 1 гача ўзгаради. Модда старт чизиғида бўлса,
Rf = 0,0, ўртасида Rf - 0,5 га тенг, фронт чизиғида эса Rf - 1 га тенг. Агар тажриба бир хил шароитда бажарилмаса Rf - физик кўрсаткич ҳисобланмайди. Кўп холларда Rf-модданинг харакатланиши хусусиятини ва ушбу хроматографик системанинг ажратиш қобилятини кўрсатади. Rf-ўлчами кўпинча омилларга боғлиқ бўлганлиги сабабли модданинг R_c -нисбий ўлчами ёки модданинг Rf-қийматини стандарт бирикма Rf қийматига нисбати кўрсаткичига аниқроқ маълумот беради.
Rf-ўлчамини ифодаланиши.
Rf-ўлчамини киритилиши доғнинг хроматограммани жойлашишини ифодалайди. Кўпинча муаллифлар бу кўрсаткични физик ёки физик-кимёвий кўрсаткич деб ҳисобламайдилар, уни фақат аралашмадаги бошқа моддаларга нисбатан модданинг жойлашишини ифодаловчи кўрсаткич, деб такидлайдилар. Моддани стандарт модда билан Rf-ларини солиштириш орқали идентификация қилиш учун ажратишнинг хроматографик жараёнини такрорлаш мухим ахамиятга эгадир.
Rf-ўлчамини доимийлиги кўп омиллар таъсир қилади. Энг аввало эритувчилар системаси,камерани тўйинтиришнинг шакли ва даражаси, хроматографик сорбентларнинг активлиги, нисбий намлик, эритувчи фронтининг масофаси, сорбентнинг рН ёки системанинг рН-муҳит кўрсаткичлари шулар жумласидандир.
Rf - ўлчамига шунингдек системадаги эритувчиларнинг тозалиги, қатламнинг қалинлиги, сорбентнинг майдалиги, пластинка тайёрлашда суспензион пастанинг қуюқ-суюқлиги, намунанинг миқдори старт чизиўининг пластинка четига узоқ-яқинлиги, пластинканинг системага қанчалик ботиб туриши ва пуркакичнинг йўналтирилиши таъсир қилади.