Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги Тошкент фармацевтика институти Педагогик технологиялар ва педагогик

Муаммоли дарсни қуйидаги йўллар билан амалга ошириш мумкин: 
1. Талаба ўзи муаммони қўйиб, ўзи масала ечишни кўрсатиб беради. 
2. Педагог муаммоли вазиятни юзага келтириб талабалар иштирокида муаммони 
ҳал этади. 
3. Муаммо фақат талабалар томонидан (лабаратория ишлари, масала ечиш, 
кузатиш, тажриба орқали) ечилади. 
4. Талабаларга муаммони қўйишни ва уни ечишни таклиф этиш.
Муаммо қўйишга мисоллар келтирамиз: 
1. Архимед қонунига доир муаммони қўйиш. Нима учун темир 
парчасини сувга ташласак у чўкади? Айни пайтда темирдан ясалган улкан 
кемалар денгизда сузиб юради? Ушбу муаммони ҳал этиш учун талаба 
Архимед кучи табиатини тушунтиришдан бошлайди. Жисмларнинг сувда 
сузиш шарти, яъни Архимед кучининг оғирлик кучидан катта бўлиши орқали 
изоҳланади. 
2.Ўқитишни индивидуаллаштириш технологияси.Таълимда индивидуал 
хусусиятларни ҳисобга олиш принцип сифатида майдонга чиқади, аммо уни 
ўқув жараѐнида мақсад қилиб олиниши ва унинг асосида ўқув жараѐнини 
ташкил этилиши индивидуал ѐндошув технологиясини вужудга келтиради. 
Бундай ѐндошув метод сифатида 1919 йили А+Шда Паркхарст томонидан 
синф-дарс тизими ўрнида қўлланилган. Бунда ҳар бир талаба ўқув дастурлари 
бўйлаб ўз хоҳишлари ва имкониятлари даражасида маълум тезликда эркин 
силжиш имконига эга бўлдилар. Куннинг биринчи ярмида талабалар 
мустақил тайѐрланар эдилар (Педагогдан маслаҳат олиш, ўқув материаллари, 
дарсликлар, плакатлар билан ишлаш). Куннинг иккинчи ярмида қизиқишлари 

---

49 
бўйича гуруҳларга йиғилиш ва биргаликда бирор муммони ҳал этиш мумкин 
эди. Бу тажриба ―Далтон–план‖ деган ном олган.
(Дальтон шаҳрининг номи). Россияда бу план ―метод-проектов‖ деган ном 
олган ва ўз вақтида олийгоҳларнинг ўқув жараѐнида қўлланилган. 
Индивидуал технологиялар ҳар бир талабанинг қобилияти ва имкон 
даражасида ўқув жараѐнини ташкил этишга қаратилган. У дифференциал 
технологиялардан якка тартибда олиб борилиши билан фарқ қилади. 
В.Д.Шадриков ўқув режаси, дастур, методик қўлланмаларнинг олти 
даражасини ишлаб чиққан ва талабани имконига қараб даражалар танлаган. 
ҳал этиш учун синф, мактабдаги талабаларнинг ҳамкорлигидан ташқари 
турли мактаб, шаҳар ва мамлакатлар талабаларнинг ҳамкорлигини амалга 
ошириш мумкин. Бунда муаммоли таълим технологиясининг асосий усули – 
ўқув телекоммуникацион лойиҳалар усулидир. Эндиликда муаммоларни ҳал 
этиш учун талабаларни маҳаллий кутубхона ва оддий ахборот 
воситаларидаги материаллардан фойдаланишини ўрганига, уларни интернет 
тизими орқали муаммони ҳал этишга дунѐнинг бошқа жойларидаги 
материалларда фойдаланишга ўргатамиз. 
Машғулотларни муаммоли тариқа олиб бориш талабалар фаолиятини 
оширади ва уларни дарсга онгли иштирок этишга ундайди. Муаммоли дарс 
талаба томонидан муаммоли вазият ўтказиш, лаборатория ишларини
бажариш, масалалар ечиш орқали амалга оширилади ва талабалар 
иштирокида муаммо ойдинлаштириб бошлади. Муҳокама этиладиган 
муаммо талабалар билимга мос бўлмоғи, унга эришиш учун талабаларда 
қизиқиш уйғотмоғи лозим.