Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирининг

 

---

167 
1. ТУШУНЧА ВА КАСАЛЛАНИШ
Ушбу баённомага кўра простата безининг хавфсиз гиперплазияси (ПБХГ) билан 
боғлиқ пастки сийдик йўллари симптомлари (ПСЙС) бўлган 45 ва ундан катта ёшдаги 
эркаклар текширилиши керак. 
Простата безининг хавфсиз катталашиши
атамаси без катталашганда 
ишлатилади ва одатда простата безининг ўлчамига асосланган тахминий ташхис 
ҳисобланади. 
Простата безининг хавфсиз простатик обструкцияси (ПБХПО)
атамаси 
обструкция «босим-оқим» текшируви билан тасдиқланганда ёки безнинг катталашишида 
сийдик оқими тезлигининг ўзгариши асосида шубҳа туғилганда ишлатилади. 
Инфравезикал обструкция (ИВО)
бу қовуқ бўйинчаси ёки уретра (масалан, уретра 
стриктураси) даражасидаги обструкциянинг барча шакллари, шунингдек ПБХПО учун 
умумий атамадир. 
Простата безининг хавфсиз гиперплазияси (ПБХГ)
– бу простата безининг 
периуретрал без зонасининг ўсиб кетиши натижасида пайдо бўлувчи ва пастки сийдик 
йўллари обструкциясига олиб келувчи полиэтиологик касаллик [7]. 
Ушбу баённома простата бези раки ёки сийдик-таносил аъзоларининг бошқа ўсма 
касалликлари ПСЙСни келтириб чиқарганда ёки ПСЙСнинг ёндош касалликлар (масалан, 
оғир қандли диабет ёки неврологик касалликлар), дори воситалари, сийдик йўллари 
инфекцияси (СЙИ), аввал ўтказилган чаноқ аъзолари жарроҳликлари ёки жароҳати 
туфайли юзага келиши қайд этилганида қўлланилмайди. Ушбу касалликларни ташхислаш 
ва даволаш усуллари ушбу баённома доирасига кирмайди. 
1.1.
Эпидемиология 
Касаллик симптомлари пайдо бўлишининг ўртача ёши – 60 ёшни ташкил этади, 
аммо АҚШда 50-59 ёшдаги эркакларнинг 40 %да ПБХГ белгилари аниқланади. 65 ёшдан 
ошган эркакларнинг 30 %да касалликнинг тўлиқ клиник тасвири қайд этилади. Ёш ўтиши 
билан ПБХГ билан касалланиш даражаси ошади ва ҳаётнинг тўққизинчи ўн йиллигида энг 
юқори нуқтасига етади (90%). Простата безининг пальпацияда аниқланиши мумкин 
бўлган катталашиши 60 ёшдаги эркакларда 20% ҳолларда ва 80 ёшли эркакларда 43% 
ҳолларда учрайди. Аммо простата безининг катталашиши ҳар доим ҳам клиник тасвир 
билан боғлиқ эмас. Ҳаётнинг ҳар бир кейинги ўн йиллигида пастки сийдик йўллари 
симптомлари бўлган эркаклар сони икки баравар кўпаяди. 
Орол денгизи бўйи аҳолиси ўртасида ўтказилган тадқиқотда ёши 50 дан ошган 
беморларда ПБХГ белгилари 3,1% ҳолларда аниқланган [1]. Қорақалпоғистон 
Республикаси ҳудудида ўтказилган тадқиқотда ПСЙС билан касалланган беморларнинг 
аксарияти (65%) бу касаллик ёшлари билан боғлиқ деб ҳисоблаб, ўз ҳолатини оптимистик 
ёки умуман қониқарли деб қабул қилишлари маълум бўлди. Беморларнинг атиги 35% 
келажакда юзага келиши мумкин бўлган ҳолатининг ёмонлашишига салбий муносабатда 
бўлганлар. 
Кўпчилик кекса эркакларда камида битта ПСЙС мавжуд [2]. Одатда улар енгил 
даражада кечади ва кучли безовталикни туғдирмайди [11]. Аммо баъзида ПСЙС динамик 
равишда ривожланиб боради: баъзи беморларда у сақланиб туради ва кучаяди, 
баъзиларида унинг ифодаланиши камайиши мумкин [9]. ПСЙС, одатда, ПБХГга хос 
бўлган гистологик ўзгаришлар билан бирга келадиган простата безининг хавфсиз 

---

168 
катталашиши натижасида юзага келадиган инфравезикал обструкция билан боғлиқдир [3, 
4, 7, 10]. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, ПСЙС ҳар доим ҳам простата бези касаллик-лари 
туфайли юзага келмайди [9, 15]. ПСЙС патогенезида қовуқ дисфункциясининг ҳар хил 
турлари, жумладан детрузорнинг гиперактивлиги, гиперактив қовуқ (ГФҚ) ва сийдик 
чиқариш йўллари ва атрофидаги тўқималарда бошқа структур ёки функционал 
ўзгаришлар [14] ҳам иштирок этиши мумкин. ПБХГ патогенезида ва ривожланишида 
яллиғланиш ҳам роль ўйнайди, деб ҳисобланади [16]. Бундан ташқари, кўплаб урологик 
бўлмаган ҳолатлар ПСЙС сифатида намоён бўлиши мумкин [9].