‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

ehtiyojlaming

  xilma-xilligi  sharoitida,  ta’lim  maqsadlarini 

belgilashda yagona konsensusga kelish mumkinmi?

Bu  savollarga  to‘g‘ri  javob  topish  nafaqat  pedagogik 

hamjamiyatning  asosiy  muammolariga,  balki  global  miqyosda 

ko‘tarilayotgan  va yechimini  kutayotgan,  insoniyat oldidagi katta 

chaqiruvga  aylangan  masaladir.  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti 

(BMT:  un.org)  hamda  uning ta’lim,  fan  va  madaniyat  masalalari 

bo‘yicha  tashkiloti  (YUNESKO:  unesco.org),  yirik  jamoat 

tashkilotlari,  xalqaro  hamkorlik  tashkilotlari  (Global  Partnership 

for  education:  gpe.com,  ASCD:  ascd.org,  Partnership  for  21st 

Century  skills:  p21.org,  Technology,  Environment  and  Design  -  

TED  Education  Talks:  ted.com),  yirik  universitetlar  va  ulaming 

olimlari  ham  XXI  asrda  ta’limning  maqsad  va  vazifaiari  qanday 

belgilanishi  kerak,  degan  savollarga  o‘zlarining  aniq  taklif  va 

tavsiyalarini berib kelmoqda.

Turli  davrlarda  ta’limning  maqsad  va  vazifalariga  nisbatan 

turli,  hattoki  qarama-qarshi  g‘oya  va  yondashuvlar,  mavjud 

bo‘lganki bizning davrimiz ham bundan mustasno emas.

Pedagogik  hamjamiyat  bu  masalada  bir  nechta  yo‘nalish 

tarafdorlariga  boiinadi.  Birinchi  yo‘nalish  tarafdorlari,  ya’ni 

“ta’limda  pragmatizm”  tarafdorlari,  ta’limning 

masqadlarini 

belgilashda asosiy tezis sifatida ishlab chiqarish, sanoat va mehnat 

bozori  talablariga  javob  beruvchi  malakali  mutaxassislami 

tayyorlash  g‘oyasini  ilgari  suradi.  Ikkinchi  yo‘nalish  tarafdorlari

102

---

“gumanistik ta’lim”, ya’ni ta’limni insonparvarlashtirish g‘oyasini 

ilgari  surishadi.  Gumanistik  ta’lim-tarbiya  jarayonining  asosiy 

qonuniyati  shaxsni  rivojlantirishga,  uning  shaxsiy  sifatlarini 

shakllantirishga  qaratilgan.  Bunday  g‘oyaga  asoslangan  ta’lim 

maqsadlarining  mazmunini  belgilashda  jamiyatning  madaniy 

qadriyatlari yadro sifatida xizmat qiladi.

Pedagogik  nazariyada  o‘qitish  maqsadlarini  belgilashda 

alohida o‘rin egallagan, ushbu masalada yetuk mutaxassis bo‘lgan 

amerikalik mashhur pedagog va psixolog B.Blum taksonomiyasini 

keltirish mumkin....

Uchinchi g‘oya tarafdorlari (Ken Robinson, Dayana Xalpem, 

Edgar  de  Bono)  awalgi  yo‘nalish  tarafdorlaridan  tubdan  farq 

qilgan holda ta’limning asosiy maqsadi inson qobiliyatini ro‘yobga 

chiqarishdan  iborat  ekanligini,  har  bir  insonga  tabiat  tomonidan 

ma’lum bir yoki bir nechta qobiliyat in’om etilganligi va o‘zining 

hayot y o ii va mehnat faoliyatini belgilashda ana o‘sha qobiliyatni 

ro‘yobga  chiqarish  nuqtayi  nazaridan  amalga  oshirishdan  iborat, 

deb hisoblashadi.

Ushbu qarashlar awalgi boblarda ko‘rilgan ta’limning falsafiy 

tamoyillari  (