‘zbekiston respublikasi oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi

0 ‘rtoqlari namunasi

s

Ibrat-namuna

metodlari

4

/

Г "  

• 

f

Ota-ona namunasi 

jr..........

-4

 

Nasihat. pandnoma

/ 

%

 

Hg'or kishiiar 

namunasi

0 ‘qituvchi xatti-

С

Abadiy asarlar, film

qahramonlari xatti-

harakati 

v  

J

harakati

256

---

Na’munadan  xalq  pedagogikasida  ham  keng  foydalanilgan. 

Ota-bobolarimiz 

o‘z 

farzandlarini 

hainisha 

yaxshilardan, 

donolardan, ulug‘ kishilardan ibrat olishga da’vat qilib kelganlar.

Bolalar faqat yaxshi hislatlarga emas, ba’zan yomon sifatlarga 

ham  taqlid  qiladilar.  Shuning  uchun  kattalar  har  qanday  holatda 

ham  o‘zlarini  tuta  bilishlari  kerak.  Xalqimiz  “Qush  uyasida 

ko‘rganini qiladi” deb bejiz aytmagan.

III. 

Rag‘batlantirish  va  jazolash.  Bola  o‘z  xatti-harakati, 

qilig‘iga  boshqalaming  baho  berishlariga  muhtojdir.  Shuning 

uchun ham bolalar biror harakat yoki qiliq qilsalar, darhol atrofdagi 

kishilarga qaraydilar.

Bu bilan ular «mening qilig‘im sizlarga ma’qulmi yoki ma’qul 

emasmi»  demoqchi  bo‘ladilar.  Boshqalar  tomonidan  uning 

harakatiga  berilgan  ijobiy baho  unga  yoqimli boiadi,  kayfiyatini 

yaxshilaydi,  quvontiradi,  salbiy  baho  esa  uni  xafa  qiladi  va 

tashvishga  soladi.  Bolalar  hayotida  va kamolotida ulami qurshab 

olgan  va  tevarak-atrofdagi  kishilar  hamda  j amoatchilikning 

ulaming  xatti-harakati  va  xulqiga  bergan  bahosi  g‘oyat  katta 

ahamivatga egadir.

Har  bir  bola  o‘sgan va  kamol  topgan  sari  har  qadamida  ota- 

onaning va tevarak-atrofdagi odamiaming maqtovi, ma’qullashiga 

sazovor  bo‘lishga,  tanbeh  eshitmaslikka  intiladi.  Rag‘batlantirish 

va  jazolash  dastawal  bolalaming  xarakteri  va  xulqida  ijobiy 

hislatlar  tarbiyalashga  yordam  beradi,  ulaming  xatti-harakati  va 

xulqini  to‘g‘ri  yo‘lga  solib yuboradi hamda paydo  boigan  ijobiy 

fazilatlami mustahkamlashga da’vat etadi.

Rag‘batlantirish va jazoni mohirlik bilan qo‘llash orqali bola­

lami  tarbiyalashda  g‘oyat  katta  muvaffaqiyatlarga  erishish 

mumkin.

Shuni  ham  aytish  kerakki,  har  qanday  ma’qullash  ham, 

qoralash  ham  o‘quvchilarga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatavermaydi,  balki 

aksincha salbiy natija berishi mumkin.

0 ‘quvchilami  tarbiyalashda  maktab  tajribasida  rag‘batlan- 

tirishning quyidagi turlari  qo‘llaniladi.

257

---

M a’qullash.  Rag‘batlantirishning  eng ko‘p tarqalgan  shaklla- 

ridan  biri  o‘quvchining  muvaffaqiyati  va  yaxshi  xulq-atvorini 

ma’qullashdir. 0 ‘qituvchi bolaning xulqini ma’qullaganda bu xulq 

va  xaraktemi  yanada  takomillash  yo‘llarini  ko'rsatib  bermog‘i 

kerak.

Bosh  qimirlatish,  tabassum,  yuz  va  qo‘l  harakatlari,  ’ЪаШ”, 

’’barakalla” kabi  so‘z va  imo-ishoralar bilan bolalar xatti-harakati 

ma’qullanadi.