Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта таълим вазирлиги самарканд иқтисодиёт ва сервис институти “магистратура” булими

1-расм. Бозор муносабатлари шароитида савдо иқтисодий категориясининг тавсифи
«Фаолият сифатида савдо юридик ва жисмоний шахслар томонидан амалга ошириладиган тадбиркорликнинг бир тури ҳисобланади. Улар товарларни сотиб олиш ва сотиш жараёнида иштирокчи бўлганлиги сабабли ишлаб чиқариш соҳасини истеъмол соҳаси билан боғловчи ҳисобланади. Шу сабабли савдосиз яратилган маҳсулотлар ўз истеъмолчиларига етиб бормайди ва уларнинг такрор ишлаб чиқаришини амалга ошириб бўлмайди»⁵.
Юқорида келтирилган олимларимизнинг фикрларидан хулоса қилиш мумкинки, савдо ўзида айрибошлаш жараёнидаги иқтисодий муносабатларни, савдо корхоналарининг фаолиятини, алоҳида тармоқнинг номини акс эттиради ва товарларни ўз истеъмолчиларига етказишдек ўта муҳим функцияни бажаради.
Савдони шаклланиши инсоният тараққиёти тарихи билан чамбарчас боғлиқ. Тарихдан ишлаб чиқарувчилар билан истеъмолчилар алоқаларини қондиришга катта хисса қўшган. Улар йўл алоқаларини такомиллаштириш ва пул – кредит муносабатларини ривожлантиришга ҳам ўз хиссасини қўшган.
Бозор иқтисодиёти шароитида савдонинг ижтимоий шакллари ва ташкилий – иқтисодий таснифи тубдан ўзгарди. Собиқ иттифоқ даврида республикада давлат савдоси, кооператив савдо ва колхоз бозори мавжуд бўлган бўлса, ҳозирги кунда мулк муносабатлари ўзгариши, дицентрализация жараёни амалга ошганлиги муносабати билан унинг янги шакллари вужудга келди. К.Б.Уразов савдо фаолиятини турли белгилари бўйича 2-расмда келтирилган тартибда таснифлайди.

САВДО ФАОЛИЯТИНИНГ ТУРЛАРИ

Амал қилиш ҳудудига кўра

Ички савдо

Ташқи савдо

Савдо шаклига кўра

Улгуржи савдо

Чакана савдо

Юридик шахслар томонидан олиб бориладиган савдо


Юритувчилар статусига кўра


Жисмоний шахслар томонидан олиб бориладиган савдо

Юритувчилар- нинг мулк шаклига кўра

Шахсий мулк корхоналари томонидан олиб бориладиган савдо

Давлат мулкидаги корхоналар томонидан олиб бориладиган савдо