Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

Rasm-3. Biozararlanishdan himoyalanishning asosiy yopnalishlari.

(po V.D.Ilgpicheva, 1987 )
Tabiatni opzi koprsatib turgan yangi usullarni perspektiv yopllardan biri-bu etologik va xususan, obhektlarning chopchitish vositalaridan foydalanishdir. Biozrarlanishdan himoya qiluvchi etologik vositalarga organizm uchun xayotiy muhim komponentlari boplgan ekologik muhim faktorlarning tahsiri bilan mustaxkamlangan tabiiy orientirning yasama negizi yotadi. Misol uchun, qushlarning xavf-hatar topg’risida ogoxlantiruvchi halokatli signal qichqirishining yasamasi (ilnetatsiyasi) yirtqichni, miltiqdan otib turgan insonni va h.k. maketini koprsatish bilan birga mustaxkamlanadi, faqat shundagina bu vositalarning tahsiri samarali va uzoq davomli bopladi. Miltiqning otilishi ovozi qushlarni chopchitishni etologik vositasi sifatida faqat shu holdagina smarali bopladiki, mabodo shu bilan birga miltiq, va yarador boplib, talvasada titrab yotgan qush namoyish etilsa.

CHopchitish vositalarning samaradorligini jiddiy ravishda oshirishda foydali faktor sifatida jonivorni opziga jalb qiluvchi uning uchun xayotiy muhim ahamiyatga ega boplgan attraktiv orientirini bir yopla namoyish qilishdir. Xayotiy muhim orientirlarni mustahkamlovchi etologik vosita nafaqat soxta belgisi orqali samara koprsatishi, balki jonivorlarga tabiiy faol tahsir qopzg’atadigan vujudga keltiradigan tanituvchi belgilar xususiyatni ham namoish qilishi kerak.