Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
O‟QUVCHILARINI AMALIY SAN‟AT VOSITASIDA TARBIYALASHDA 
SHARQ OLIMLARINING PEDAGOGIK QARASHLARI 
SamDU tasviriy san‟at va muxandislik grafikasi kafedrasi katta o‟qituvchisi 
D.Ergashev, 3-bosqich talabasi M.Elmurodova . 
O‘sib kelayotgan avlodga amaliy san‘at vositasida ta‘lim-tarbiya berish 
jarayonni mukammalashtirish pedagogining eng muhim yutuqlari asosida amalga 
oshirish 
milliy 
san‘atimizning yutuqlaridir. O‘rta Osiyo mutafakkir 
pedagoglarining asarlaridan foydalanish muhum hisoblanadi. Amaliy san‘at 
turlari va hunarmandchilikka qarata ―Ey inson agar dono bo‘lay desang, 
hunarmand bo‘lishni o‘yla, hunarmandchilik sababidan izzat-hurmatga erishasan 
agar hunardan bebahra bo‘lsang, quruq soyasiz daraxtga o‘xshab qolasan‖ degan 
fikrini aytadi. Axloqiy tarbiya masalasida sharq mutafakkirlari ko‘plab 
o‘zlarining asarlarini yozganlar. Mutafakkirlardan Ismoil al Buxoriy xadislarida, 
Axmad Al Farg‘oniy, Abu Ali Ibn Sino, Abu Rayxon Beruniy, Abu Nosir 
Farobiy, Al Xorazmiy, Alisher Navoiy, Bobur Mirzo, Ulug‘bek kabilarning 
o‘gitlari axloqiy tarbiyada muxim manba hisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimov Birinchi chaqiriq 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining o‘n to‘rtinchi sessiyadagi ma‘ruzasida 
O‘zbekistonning kelgusi asrga nimalarni olib o‘tishi va nimalardan voz kechishi 
lozimligi to‘g‘risida aytaturib, hayotimizning yaxshi yashash uchun mehnat 

---

242 
qilish, yangi ming yillikda yana qanday muammolarning yechimiga diqqat 
qilishimiz lozim? - degan muammolar yechimini ko‘tib turganligini, hayotimizda, 
o‘tmishiga ham nazar tashlashni talab qiladi. 
Prezidentimiz XXI asrning dastlabki yillarida mamlakatimiz rivojlanish 
strategiyasi, islohotlarni chuqurlashtirish va jamiyatni yangilash borasidagi 
faoliyatimizning mazmun - mohiyatini, ustuvor 6 ta yo‘nalishlardan iboratligini 
ta‘kidlaydi. 
Shu ustuvor yo‘nalishlaridan biri kadrlar masalasidir. Har bir vazifani oxiri 
barii bir kadrlar masalasiga borib taqalaveradi, mubolag‘asiz aytish mumkinki, 
bizning kelajagimiz, mamlakatimiz kelajagi ya‘ni o‘rnimizga kim kelishiga yoki 
qanday kadrlar tayyorlashimizga bog‘liq. Ana shu kadralarning axloqiy jihatlari, 
ishga ma‘suliyati kabilar doimo diqqat markazida bo‘lishi lozim. 
O‘zbek xalq amaliy san‘ati qadimiyligi va boy madaniyati bilan butun 
dunyoga mashxurdir. Mamlakatimizning yer usti va tuproq ostidagi qismi ulkan 
bir tarixiy muzeydir. Asrlar davomida orttirilgan madaniy va ma‘naviy 
boyligimiz, xususan, o‘zbek milliy xalq amaliy san‘atining yeng rivojlangan 
turlaridan: ganchkorlik, naqqoshlik, zargarlik, kashtachilik, yog‘och, tosh va 
suyak o‘ymakorligi, kulolchilik, pichoqchilik, kigiz bosish, savatchilik, 
bo‘yrachilik kabilarni o‘rgatish, o‘rganish texnologiyasi, ustalarning xaqiqiy 
nomlari, o‘ziga xos maktablari, yaratgan uslublari bir vaqtlar kimlar tomonidan 
taqqirlanib davrlar o‘tishi bilan asta-sekin yo‘qolib ketish xavfi ostida qolgan edi. 
Xalq, amaliy san‘ati bo‘yicha berilayotgan bilimlar o‘quvchilarda yestetik 
didni o‘stirish bilan bir qatorda, ularda borliqni idrok yetish madaniyatini va 
ijobiy munosabatini shakllantirishga xizmat qiladi. Shuningdek, o‘quvchilarga 
dekorativ amaliy san‘at asarlarining estetik mohiyatini tushunib yetishga 
kumaklashadi. Shuning uchun xam xalqlarimiz udumlari asosida shakllangan 
axlokiy normalar doimiy uz izmida bulib turadi. 
Darslarda va tugarak mashgulotlarida Q.Qosimovning "Naqqoshlik", S. 
Bulatovning "Ganchkorlik", «Uzbek xalk amaliy san‘ati» kabi qo‘llanma va 
darsliklaridan foydalanish mumkin. 
Ushbu metodik qullanmalar o‘zbek xalq, dekorativ amaliy san‘atining yeng 
qadimiy turlaridan naqqoshlik, yog‘och uymakorligi hamda ganch uymakorligiga 
bagishlangan bulib, unda naqqoshlik va uymakorlik san‘atining tarixi, 
rivojlanishi, bu kasblarni yoshlarga singdirish usullari ommabop tarzda bayon 
qilingan. 
San‘atda shu maqsad va vazifalardan kelib chiqib olib borishga, zarur 
ilmiy hulosalar, tavsiyalar ishlab chiqishga harakat qilmok kerak.
Amaliy san‘at o‘qitishning samarali uslublaridan biri muzeylar 
ekskursiyasidir. Muzey ekspozitsiyalarida talabalar o‘z ko‘zlari bilan ko‘rish 
jarayonida tushuntirilayotgan ma‘ro‘zaviy matnlarularning ongida ―muxrlanib‖ 
qoladi. O‘z navbatida yosh avlodni ajdodlar qoldirgan moddiy va ma‘naviy 
merosni ko‘z qorachig‘idek asrash, avaylash singari vorislik tuyg‘ularini 
shakllantirishga xizmat qiladi. San‘atga muhabbat Vatanga sadoqat tarbiyasi ham 
aynan shu jarayonda o‘z ifodasini topadi. 
Amaliy san‘at asarlarini, qolaversa turmush tarzimizda foydalanayotgan 
oddiy ko‘rinishlarini ham funktsional vazifalarini anglashda, ularning mazmun 
mohiyatini tushunishda tegishli ma‘lumotlardan unumli foydalanib qolmasdan, 

---

243 
ziyraklik, kuzatuvchanlik va tirishqoqlik, kengroq bilim egallsh, tafakkur hamda 
mushohada qilishga zamin bo‘ladi.
Adabiyotlar 
1.
Q.Qosimov ―Naqqoshlik‖, Toshkent, ―O‘qituvchi‖, 1990. 
2.
S.Bulatov ―O‘zbek xalq amaliy bezak san‘ati‖, Toshkent, ―Mehnat‖, 1994.