Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

iSpring quyidagi imkoniyatlari mavjud: 
• tаqdimot fayllarini bir necha (exe, swf, html) formatlarda konvertatsiyalash 
imkoniyati; 
• taqdimot kontentiga tashqi resurslarni (audio, video yoki flash fayllarni) 
kiritish imkoniyati; 
• taqdimot kontentini muhofaza qilish: parol yordamida ko‗ra olish, 
taqdimotga «himoya belgi»si qo‗yish, taqdimotni faqat ruxsat etilgan 
domenlardagina «aylantirilishi»; 
• video qo‗shish va uni animatsiyalar bilan sinxronlashtirish; 
• elektron test(nazorat)larini yaratish va natijalarini elektron pochtaga yoki 
masofaviy o‗qitish tizimiga (LMS) uzatib berish imkoniyatini beradigan 
interaktiv matnlar yaratish uchun vosita o‗rnatilgan (Quiz tugmachasi); 
• masofaviy o‗qitish tizimida foydalanish uchun SCORM/AICC — mos 
keluvchi kurslarini yaratish; 
• taqdimot dastur darajasida aylantirish uchun ActionScript API; 
• videotasvirni yozish va uni taqdimot bilan sinxronlashtirish; 
• YouTube‘ga joylashtirilgan roliklarni taqdimot tarkibiga kiritish 
imkoniyati[2]. 
EAT resurslari ichida kiruvchi elektron nazorat turlarini yaratish uchun 
iSpring 
QuizMaker
dasturini keltirish mumkin. 
iSpring QuizMaker
quyidagi 
asosiy imkoniyatlari mavjud: 
• tаrmoqlangan testlar yaratish imkoniyati (adaptatsiyalashtirilgan testlarni 
yaratish) imkoniyati; 
• ikki, uch, to‗rt yoki besh javobli yopiq test topshiriqlari, ulardan biri 
to‗g‗ri, ikkitasi haqiqatga yaqinroq turidagi topshiriqlari; 

---

248 
• bir necha to‗g‗ri javobli yopiq test topshiriqlari; 
• ochiq test topshiriqlari; 
• o‗xshashlikni aniqlashga yo‗naltirilgan topshiriqlar; 
• to‗g‗ri ketma-ketlikni aniqlashga mo‗ljallangan topshiriqlarni yaratish 
imkoniyati[2]. 
 
GLOBALLASHUV VA EKOLOGIK XAVFSIZLIK MASALASI. 
Jumayeva Sh.S - QarMII,”Ijtimoiy fanlar kafedrasi” katta o‟qituvchisi 
 
Inson va atrof-muxit o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar keskinlashgan, fan-
texnika jadal rivojlangan davrda tabiatni muhofaza qilish eng asosiy 
muammolardan hisoblanadi. Bugungi kunga kelib ekologiya masalasi milliy, 
mintaqaviy va geosiyosiy xavfsizlikka ta‘sir etadigan darajaga yetdi. Avvallari 
jamiyat va uning siyosiy tizimi rivojida tabiiy muhitga ikkilamchi omil deb qarab 
kelingan bo‘lsa, so‘nggi yillarda siyosiy jarayonlar va ekologik omillar o‘zaro 
determinantlashganini ishonch bilan ta‘kidlash mumkin, ya‘ni ekologik 
muammolarning siyosiylashuvi va siyosiy jarayonlarning ekologiyalashuvi sodir 
bo‘lmoqda. 
Atrof muhit bilan muammoni tadqiq etish zarurati ekologik inqiroz 
chuqurlashib, keng ko‘lam kasb etib borayotgani bilan izohlanadi. Tabiiy 
resurslardan o‘ta palapartish foydalanish sayyoraning tabiiy potensialiga nisbatan 
mislsiz bosim yuzaga kelishiga sabab bo‘ldi. Aholi soni shitob bilan o‘sib 
borayotgan bo‘lsa-da, shunga mutanosib ravishda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab 
chiqarish jadallashib, hayot uchun zarur bo‘lgan sharoit takomillashib 
borayotgani yo‘q. Sayyoramizning aksariyat qismida hamon saqlanib qolayotgan 
qoshshoqlik dunyoda yuzaga kelgan ekologik demografik vaziyatdan chiqish 
yo‘llariga jiddiy to‘siq bo‘lmoqda. Shu tariqa, insoniyat uchinchi ming yillikda 
milliy va global xavfsizlikka raxna solayotgan yangi tahdidlarga duch kelayotir. 
Hozirda insonning xavf va tahdidlardan xoliligi, har xil qaltiz vaziyatlardan 
himoyalangani hayot sifatining eng muhim mezoni hisoblanadi. Shu nuqtai 
nazardan, milliy xavfsizlikning alohida ko‘rinishi ekologik xavfsizlikni 
quyidagicha tariflash mumkin: ekologik xavfsizlik odamla yashaydigan 
hududdagi tabiiy resurslarning tugatilishi, ifloslantirilishi, shuningdek, aniq 
maqsadga yo‘naltirigan tahdidlar (ekologik versiyalar) va inson tomonidan 
tasodifan yuzaga keltiriladigan xavf-xatarlardan (texnogen halokatlardan) 
himoyalanganlik holatidir. 
Ekologik xavfsizlik umummilliy xavfsizlik tizimida muhim o‘rin tutadi. 
Ekologik xavfsizlikka ham tashqi siyosiy (boshqa mamlakatlarning faoliyati, 
davlatlar orasidagi urushlar), ham tozalovchi inshootlarning holati, tabiatni 
muhofaza qilish tizimining rivojlanganligi, aholining ekologik madaniyati va shu 
kabi shakllarda namoyon bo‘ladigan ichki siyosiy omillar ta‘sir ko‘rsatadi: 
ekologik muommo va inqirozlar mamlakat iqtisodiyotinnig joriy holati va
ijtimoiy barqarorligini izdan chiqaradi. Hokimiyat organlarining ekologik 
muammolarni tezkorlik bilan, samarali hal eta olmasligi aholining siyosiy tizimga 
munosabatini ma‘lum darajada belgilab beradi. Ekologik holat aholi salomatligi, 
umir davomiyligi va nufuzning o‘sib borishida muhim rol uynaydi. 
Ekologik xavfsizlikka doir yuqorida qayd etilgan fikr-mulohazalarga 
tayanib, ekologik siyosatning taminlanishini odamlar istiqomat qiladigan muhitda 

---

249 
tabiiy resurslarning batamon yo‘q qilinishi, ekologik diversiya va texnogen 
falokatlardan himoya etish yo‘li bilan odamlarning me‘yoriy hayot faoliyatini 
ta‘minlashga qaratilgan xalqaro va davlat miqyosidagi mintaqaviy va mahaliiy 
ma‘muriy-ho‘jalik, texnologik, aslida esa siyosiy, huquqiy va ijtimoiy tadbirlar 
majmui sifatida ta‘riflash mimkin. Mashhur olim N.Reymers ―Kishilar hayotini 
saqlab qolishning hozirgi zamondagi eng samarali usullaridan biri tabiatni 
muhofaza qilish va tabiiy resurslardan foydalanishdagi ijtimoiy munosabatlarni 
huquqiy- me‘yoriy jihatdan boshqarishdir‖,deb ta‘kidlagan edi. 
Mamlakatimizda ekologik xavfsizlikkni ta‘minlashning mukammal 
huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy,ekologik asoslari yaratildi. Xususan, so‘nggi 24 
yilda 51 qonun, Oliy majlisning 4 ta qarori, O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 8 ta farmon va qarori, 16 ta idoraviy normative-huquqiy hujjat 
qabul qilindi.Ularda Respublikamizda ekologik xavfsizlikkni ta‘minlash 
sohasidagi 
islohotlar,atrof-muhitni 
muhofaza 
qilishning 
samaradorligini 
oshirishga,uni yanada takomollashtirishga, eng asosiysi,bugungi odamlar va 
kelajak avlod hayoti hamda salomatligi uchun yanada qulay bo‘lgan atrof-muhit 
barqarorligini saqlash bo‘yicha muhim me‘yorlar belgilangan. Binobarin 
ekologik xavfni tushunib yetish, uning oldini olish bugungi kunning eng dolzarb 
vazifaridan biri sifatida xalqaro hamkorlikni va bunday hamkorlik prinsiplariga 
qat‘iy rioya qilishni taqozo etadi. Buning uchun har bir davlat ekologik 
siyosatining strategik maqsadi va tamoyillari, asosiy yo‘nalishlari va uni amalga 
oshirish yo‘llari aniq belgilab shart. Dunyoning turli mamlakatlari o‘rtasidagi 
ekologik siyosatning asosiy tamoyillari hamjihatlik, o‘zaro yordam, favqulodda 
vaziyatlardan chiqishda beg‘araz moddiy ko‘mak, sheriklarga nisbatan to‘liq 
ishonch, milliy va umum insoniy manfaatlarni uyg‘unlashtirish mamlakatlarning 
ekologik va siyosiy ehtiyojlarini anglash har bir davlat mintaqadagi ekologik 
vaziyatni sog‘lomlashtirishga hissa qo‘shishidan iborat. Chunki ekologik xavf 
chegara bilmaydi, millat va elatni tanlamaydi, cheki yo‘q, hadsiz-hududsizdir. 
Demak, ekologik xavf deganda, biologik tursonining kamayishi yoxud 
butunlay yo‘qolishi, litosfera, atmosfera va gidrosferaning ifloslanishi, ekotizim 
mahsuldorligining kamayishi yoki butunlay yo‘qolishi, o‘rmonzorlarning keskin 
qisqarishi, ozon tuynugining paydo bo‘lishi, qisqasi, har bir ekounsurning 
biologic funksiyasi yo‘qotib yuborolishi, yashash muhitining sifat ko‘rsatkichi 
manfiy tomonga o‘zgarishi kabilar tushuniladi. Ekologik xavf-ekologikm inqiroz 
tomonga qo‘yilgan birinchi qadamdir. Aynan ilk xatoni tezda tuzatish orqali 
ekologik foijalar oldi olinadi.