Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

2.3.3. Иқаим ўзгариши сабабли сувга бўлган эҳтиёжнинг ўзгариши 
Кейинги ўн йилда дунё миқёсида одамлар, иқтисодиёт ва яшаш муҳитига катта 
зарар етказаётган иқлимнинг ўзгариши, экстремал об-ҳаво ва иқлим билан боғлиқ 
ҳодисалар (қурғоқчилик, кучли ёғингарчиликлар, тошқин, довул ва ҳоказо) қайд 
этилди (2.15-расм). 
Охирги таҳлиллар игуни курсатадики, Орол денгизи ҳавзасининг барча жойида 
музликлар ва муз захираси майдони камайиб кетган. Музликлар 115,5 км3 
захирасини йўқотди (104 км3 сув). Бу 1957 йилдаги муз захирасининг қарийб 20 
фоизини ташкил этади. Тахминларга кура, музликларнинг камайиши сунгги 
йиллардаги каби бир хил, яъни йилига тахминан 1 фоизгача сақланиб қолади. 
Музликларнинг камайиши кўплаб даре кўлларининг пайдо бўлишига олиб келиб, 
тошқинлар юз бериши ва юқори тоғ кўлларининг ўпирилиши натижасида сел оқими 
кучайиши эҳтимоли ошади. 
Утказилган тадқиқотлар натижаларига қараганда, яқин вақт ичида сув ресурслари 
табиий ўзгаришлар доирасида +3 фоиздан -2-7 фоизга ўзгариши мумкин [73]. 

---

81 
Ўртача 
йиллик 
харорати 
Глобал 
хароратни 
аномалияси 
Ўртача 
10 
йиллик 
маьлумотлар 
Ёғингарчиликларнинг катта қисми ёмғир куринишида бўлади. Ёмғирлар умумий 
йиллик ёғингарчиликлар улушида 8,12 фоизидан 15-25 фоизигача купаяди. Бу эса 
тошқинларни юзага келтиради, сел оқими ва бошқа емирилиш жараёнларини 
кучайтиради. Узбекистон буйича ёмғирлар оқибатида сел келиши 2030 йилда 
ҳозирги даражага нисбатан 30-35 фоизга ошади 7. 
Ҳаво ҳароратининг ошиши дарёларда баҳорги тошқинларнинг эрта бошланишига 
сабаб бўлади. Бу эса қишлоқ хўжалиги учун ҳам, гидротехник иншоотларнинг 
ишлаши учун ҳам салбий таъсир кўрсатади. Кутиладиган умумий буғланиш ва 
қишлоқ хужалик экинлари сув истеъмолининг ортиши шур ювиш ва ерларга намлик 
бериш миқдорини 5-10, суғориш ишларини ўртача 10 фоизга оширади. 
Шунингдек, ҳаво қуруқ келадиган худудцан, айниқса сизот сувлари яқин 
жойлашган ерлардан туз кўчишининг тезлашиши тупроқнинг шўрланиши ва 
емирилишининг купайишига олиб келади. Ҳавонинг қуруқлашиши эса қишлоқ 
хўжалик экинларининг янги навлари ҳосилдорлигига салбий таъсир қилади [73,97]. 
Шундай қилиб, суғориш ишларига антропоген таъсирлар кўпайганда ва куп сув 
сарфланганда суғоришни ривожлантириш сув ва энергияни тежаш, энергия 
самарадорлиги, шунингдек,