Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

Сув экотизимларининг экологик эҳтиёжи 
Оролбуйи ва Орол денгизи эҳтиёжи. Оролбўйи ва Орол денгизига давлатлараро сув 
оқимларидан йиллик сув етказиб бериш белгиланган сув олиш лимитига мувофиқ 
йилига 14,5 км3 миқдорида бўлади, шунинг 10 км3 Амударёдан, 4,5 км3 Сирдарёдан 
олинади. Лимит миқдоридан тўлиқ фойдаланиш йилнинг серсув келиши ва сув 
истеъмолчиларининг сувдан оқилона фойдаланишга оид тадбирларни бажариши 
билан боғлиқ техник чеклашлар билан боғлиқ. 
Узбекистон дельта ва денгиз буйи экотизимла-рини бузилиш хавфидан ҳимоя 
қилиш мақсадида жанубий Оролбўйида (Корақалпоғистон) илгариги денгиз 
бўйи, дельта ичидаги кўллар ва денгиз кўрфази ўрнида ўрмон мелиорацияси 
тадбирлари билан бир қаторда сунъий бошқариладиган сув ҳавзаларини ташкил 
этишни режалаштирган. Ушбу мақсадларга ҳар йили Амударё орқали Қизилжар 
қундоғи қуйи қисмига йил ўртача серсувликда келганида мамлакат лимитидан 3,0 
км3 сув ўтказиш кўзда тутилмоқда. 
Сув экотизимларининг эҳтиёжи. Жамият ва табиий экотизимларнинг ўзаро 
мустаҳкам му-носабатини қўллаб-қувватлашга қаратилган экологик бошқарув «сув 
истеъмолчилари» томонидан ички ва ташқи дарёлар, кўллар ҳамда бошқа сув 
экотизимларининг тан олинишини англатади. Табиат сув ресурсларидан 
фойдала-нишда тенг хуқуқли шерик бўлиши даркор. Экология талаблари учун сув 
берилмаса сув экотизимлари уз мохияти ва аҳамиятини йуқотади. Бу борада қарор 
қабул қилувчи шахс-лар ва умуман жамият учун қуйидаги талаблар асосий устувор 
вазифалар булиши лозим: 
Кувват (МВт) 
Киймати, млн. долл (бир МВт учун 800000 
доллар ҳисобида) 
Иссиқлик электр станцияси (ИЭС) Гидроэлектр 
станцияси (ГЭС) 
3930 1250 
3140 
1000 
2.10-жадвал. 
Режалаштирилаётган 
янги 
иы1лаб 
чиқариш 
қувватлари 

---

80 
•
сув оцыжларининг барцарорлиги ёки ўзини ўзи тозалаш цобилиятини 
таъжинлайди-ган экологик сарфга риоя цилиш; 
•
тошцинлар туфайли юз берадиган сув 
сарфини ва 
даре 
сувининг жацбул сифатини сацлаш; 
санитария эхтиёжлари учун зарарли таркибни аралаштиришга сув беришга риоя 
цилиш.; 
даре делъталари эҳтиёжларини цондириш ва бошц алар. 
Сувга нисбатан экологик талабларга риоя қилиш камёб маҳаллий турлар, ноёб 
биохилма-хиллик, ажойиб ландшафт, алоҳида аҳамият ва эстетик сифатга эга сув 
экотизими ҳимоясини кўзда тутади. Катта ва кичик дарёлар эса табиий флора ва 
фаунасини, балки ўзининг даст-лабки жозибадорлигини сақлаш имкониятига эга 
булиши муҳимдир. 
Маҳаллий экотизимларни химоя қилиш учун қуйидаги тадбирларга алоҳида эътибор 
берили-ши керак: 
•
коллектор-дренаж сувларининг ягона озуқа манбаи хисобланган сув 
ҳавзаларининг оқувчанлигини сақлаш; 
•
балиқ етиштириладиган кўлларда сувнинг минераллизацияси 5г/л дан юқори 
булмаган ва қишда уларнинг чуқурлигини 1,5 метрда паст булмаган даражада 
сақлаш; 
•
балиқлар уруғ қўядиган даврда сувнинг кескин камайиши ва қишда сув сатҳининг 
кескин кўтарилишининг олдини олиш; 
•
балиқлар, қушлар ва бошқа жонзотлар озуқа базасини таъминловчи 
гидробиоло-гик тартибини шакллантирадиган қамишлар ва кўллар акваториясининг 
кен-гайиши учун сув ҳавзаларининг саёз худудларни сақлаш.