Xulosa………………………………………………………………………..40 Fоydalanilganadabiyotlar……………………………………………...…..42 KIRISH Mavzuningdolzarbligi.O‘zbekistonRespublikasi bank tizimibugungikunda bank xizmatlariningan’anaviysohalari — kreditlash, depozitoperatsiyalari, hisob-kitobvakassakabixizmatlariniko‘rsatuvchi 31 ta tijoratbankidan (keyingio‘rinlarda — banklar) tashkiltopgan.
Mamlakatimizmustaqilligidavridabanklardavlatishtirokidagikorxonalarnivadavlatrivojlanishdasturlariniimtiyozlifoizstavkalaridamoliyalashtirishgafaoljalbetganholdamuayyanmaqsadvavazifalaruchuntashkiletildi. Natijadaimtiyozlikreditlarning bank tizimiumumiyportfelidagiulushi 60 foizdanko‘proqnitashkiletmoqda.
Bank sektoridadavlatustunmavqegaega — 31 ta bankdan 13 tasiningkapitalidadavlatishtirokimavjudbo‘lib, ularningkapitali bank tizimijamikapitalning 87 foizidanko‘prog‘ini, aktivlariesaumumiyaktivlarning 85 foizidanko‘prog‘initashkilqiladi.
2017-yilda boshlangan bank sektoriniislohqilishningfaolbosqichivalyutabozoriniliberallashtirish, bank faoliyatidagieskirgancheklovlarniolibtashlashvabanklarniulargaxosbo‘lmaganfunksiyalardanozodqilish, bank xizmatlariommabopliginioshirishgaqaratildi.
2019-yilda bank tizimidabirqatorsifato‘zgarishlariamalgaoshirildi. Xususan:
bank ishiningzamonaviystandartvatamoyillarigamoskeluvchiyangitahrirdagi “Banklarva bank faoliyatito‘g‘risida”giva “O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankito‘g‘risida”giO‘zbekistonRespublikasiqonunlariningqabulqilinishi;
O‘zbekistonRespublikasiTiklanishvataraqqiyotjamg‘armasiishtirokidainvestitsiyaloyihalarinimoliyalashtirishmexanizmlariningislohqilinishi;
davlatdasturlariniMarkaziybankningasosiystavkasidankambo‘lganstavkalardakreditlashamaliyotidanvozkechilishiva 2021-yildan kreditlashningbozorshartlarigao‘tilishi;
tadbirkorliknirivojlantirishdavlatmaqsadlidasturlaridoirasidakreditlashning 3 ta bank — AT Xalqbanki, “Agrobank” ATB va “Mikrokreditbank” ATBdajamlanishi;
tadbirkorlikfaoliyatinidavlattomonidanimtiyozlimoliyaviyqo‘llab-quvvatlashmexanizminingTadbirkorlikfaoliyatiniqo‘llab-quvvatlashdavlatjamg‘armasiorqalitashkiletilishi;
bozortamoyillariasosidaipotekakreditlarihisobidanaholiniuy-joy bilanta’minlashningyangitartibijoriyetilishi;
Jahonbankibilanhamkorlikdatijoratbanklarifaoliyatiustidanprudensialnazoratmexanizmlarivatartib-taomillariniularningBazelqo‘mitasitamoyillarigamoskelishinuqtainazaridanbaholashdano‘tkazilishi.
“O‘zbekistonRespublikasiningMarkaziybankito‘g‘risida”gi, “Banklarva bank faoliyatito‘g‘risida”gi, “Valyutanitartibgasolishto‘g‘risida”gihamda “To‘lovlarvato‘lovtizimlarito‘g‘risida”giyangilanganqonunlariqabulqilindi.
Shu bilanbirga, bank sohasidagihozirgiholattahlili bank sektoridadavlatningyuqoridarajadagiaralashuvi, davlatishtirokidagibanklardamenejmentvatavakkalchiliklarniboshqarishsifatiningyetarliemasligi, iqtisodiyotdamoliyaviyvositachilikning past darajasikabi bank sektoriniiqtisodiyyangilanishlarvajamiyatehtiyojlarigamosravishdarivojlantirishgato‘sqinlikqilayotganqatortizimlimuammolarmavjudliginiko‘rsatmoqda.
Moliyaviyxizmatlarningommabopliginioshirish, banklarninghududlargakiribborishinikengaytirishvabarchaaholipunktlaridabirxilturdagixizmatlarko‘rsatilishinita’minlashbo‘yichaqo‘shimchachoralarko‘rilishilozim.
Bank tizimigazamonaviyservisyechimlariasosidaaxborottexnologiyalarini, moliyaviytexnologiyalarnikengjoriyetish, axborotxavfsizliginilozimdarajadata’minlash, shuningdek, moliyaviyxizmatlarko‘rsatishdainsonomilita’sirinikamaytirishbo‘yichatezkorchora-tadbirlarko‘rish talab etilmoqda.
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2020-yil 2-martdagi PF-5953-son Farmonibilantasdiqlangan 2017 — 2021-yillarda O‘zbekistonRespublikasinirivojlantirishningbeshtaustuvoryo‘nalishibo‘yichaHarakatlarstrategiyasini“Ilm, ma’rifatvaraqamliiqtisodiyotnirivojlantirishyili”daamalgaoshirishgaoidDavlatdasturidabelgilanganvazifalardankelibchiqqanholda, shuningdek, xususiysektorrivojlanishinirag‘batlantirish, banklarninginvestitsiyaviyjozibadorligini, bank xizmatlariommabopligivasifatinioshirishuchun bank sektorinitubdantransformatsiyaqilishmaqsadida:
1. QuyidagilarO‘zbekistonRespublikasida bank sektoriniislohqilishningasosiyyo‘nalishlarietibbelgilansin:
moliyabozoridatengraqobatsharoitlariniyaratish, kreditlashnifaqatbozorshartlariasosidaamalgaoshirish, banklarningdavlatresurslarigaqaramliginipasaytirish, bank xizmatiko‘rsatishnimodernizatsiyaqilish, banklarningsamaraliinfratuzilmasiniyaratishvafaoliyatiniavtomatlashtirish, shuningdek, banklarfaoliyatigaxosbo‘lmaganfunksiyalarnibosqichma-bosqichbekorqilishorqali bank tiziminingsamaradorliginioshirish;
kreditportfelivatavakkalchiliklarniboshqarishsifatiniyaxshilash, kreditlashhajmlariningmo‘tadilo‘sishigaamalqilish, muvozanatlashganmakroiqtisodiysiyosatyuritish, korporativboshqaruvnitakomillashtirishvaxalqaroamaliytajribagaegabo‘lganmenejyerlarnijalbqilish, moliyaviytavakkalchiliklarnibaholashuchuntexnologikyechimlarnitatbiqetishorqali bank tiziminingmoliyaviybarqarorliginita’minlash;
davlatulushimavjudtijoratbanklarinikomplekstransformatsiyaqilish, bank ishiningzamonaviystandartlarini, axborottexnologiyalarivadasturiymahsulotlarnijoriyetish, banklardagidavlataksiyalaripaketinizarurtajribavabilimgaegabo‘lganinvestorlargatanlovasosidasotish, shuningdek, davlatulushimavjudtijoratbanklarivakorxonalarnibirvaqtningo‘zidaislohqilishorqali bank sektoridadavlatningulushinikamaytirish;
yetarlidarajadaxizmatko‘rsatilmayotganvazaifqatlamlardadavlatishtirokinikuchaytirishvamanzillichora-tadbirlarniamalgaoshirish, aholivakichikbiznesuchunmasofaviyxizmatlarnikengjoriyqilish, kamxarjxizmatko‘rsatishnuqtalaritarmog‘inirivojlantirish, shuningdek, respublika yagona moliyatiziminingo‘zaroto‘ldiruvchiqismisifatidanobankkredittashkilotlariningshakllanishivarivojlanishiuchunqulayshart-sharoitlaryaratishorqalimoliyaviyxizmatlarommabopliginivasifatinioshirish.
2. Quyidagilar:
2020 — 2025-yillarga mo‘ljallanganO‘zbekistonRespublikasining bank tiziminiislohqilishstrategiyasi 1-ilovaga muvofiq;
O‘zbekistonRespublikasi bank tiziminiislohqilishbo‘yicha “Yo‘lxaritasi” 2-ilovaga muvofiqtasdiqlansin.
3. 2020 — 2025-yillarga mo‘ljallanganO‘zbekistonRespublikasining bank tiziminiislohqilishstrategiyasiniamalgaoshirishbo‘yicha, shujumladanquyidagilarninazardatutuvchimaqsadliko‘rsatkichlar 3-ilovaga muvofiqbelgilansin:
bank tizimiaktivlariningumumiyhajmidadavlatulushibo‘lmaganbanklaraktivlariulushinijoriy 15 foizdan 2025-yilga kelib 60 foizgachaoshirish;
banklarmajburiyatlariningumumiyhajmidabanklarningxususiysektoroldidagimajburiyatlariulushinijoriy 28 foizdan 2025-yil yakuniga 70 foizgachaoshirish;
2025-yilga kelibdavlatulushimavjudkamidauchta bank kapitallarigazarurtajriba, bilimvaobro‘gaegakamidauchtastrategikxorijiyinvestorlarnijalbqilish;
umumiykreditlashhajmidanobankkredittashkilotlariulushinijoriy 0,35 foizdan 2025-yilga kelib 4 foizgachaoshirish.
4. O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligivaMarkaziybankiningquyidagilarto‘g‘risidagitakliflarima’qullansin:
xalqaromoliyainstitutlariko‘magida “Ipoteka-bank” ATIB, “O‘zsanoatqurilishbank” ATB, “Asaka” ATB, AT “Aloqabank”, “Qishloqqurilish bank” ATB va “Turonbank” ATBdagidavlatulushlarinibosqichma-bosqichxususiylashtirish, bundabirinchibosqichdaularniinstitutsionalo‘zgartirishni (faoliyatinitransformatsiyaqilish), ikkinchibosqichdaesadavlataksiyalaripaketinisotishninazardatutish;
bank tiziminiislohqilishdavridaaholiningmoliyaviyxizmatlargabo‘lgantalabiniqondirish, investitsiyaloyihalariniqo‘llab-quvvatlashmexanizmini(“loyihalarfabrikasi”) kengjoriyqilish, bank xizmatlarininghududiyqamrovinita’minlashmaqsadida “TashqiiqtisodiyfaoliyatMilliybanki” AJ, “Agrobank” ATB va “Mikrokreditbank” ATB ustavkapitallaridadavlatulushinisaqlabqolish;
ayrimbanklarningfaoliyatinidiagnostikaqilishvamoliyaviyahvolinibaholashasosida, me’yoriytalablaridanhamdaularniqaytatashkiletishningiqtisodiyjihatdanmaqsadgamuvofiqligidankelibchiqqanholdaqonunhujjatlarigamuvofiqularnikonsolidatsiyalash.
5. O‘zbekistonRespublikasiMoliyavazirligihuzuridavazirlikningtasdiqlanganshtatlarsonidoirasidaDavlatulushigaegatijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishbo‘yichaloyihaofisitashkiletilsinhamdaungaquyidagihuquqlarberilsin:
tijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishjarayonlarigamaslahatchisifatidaxalqarokonsultantlarnijalbqilish;
tijoratbanklarinitransformatsiyaqilishvaxususiylashtirishmasalalaridaxalqaromoliyainstitutlarivasalohiyatlixorijiyinvestorlarbilanmuzokaralarolibborishvabitimlartuzish.
Belgilansinki, LoyihaofisigaO‘zbekistonRespublikasimoliyavaziriningbirinchio‘rinbosarirahbarlikqiladi.
6. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankivaMoliyavazirligi 2024-yildan kechiktirmayXalqarovalyutajamg‘armasivaJahonbanki dasturi (FSAP) asosidamoliyaviysektorholatinibaholashnio‘tkazishchoralarniko‘rsin.
7. Vazirliklar, idoralarvamahalliydavlathokimiyatiorganlarirahbarlaritomonidanbanklarning, shujumladankreditportfeliva bank aktivlarinishakllantirishbilanbog‘liqtadbirkorliktavakkalchiliklariniboshqarishfaoliyatigaaralashishtaqiqlansin.
O‘zbekistonRespublikasi Bosh prokuraturasibanklarva bank faoliyatito‘g‘risidagiqonunchilikningbanklarfaoliyatigadavlatorganlariningma’muriyaralashuvigayo‘lqo‘ymaslikqismiijroetilishiustidannazoratnikuchaytirsin.
8. O‘zbekistonRespublikasiIqtisodiytaraqqiyotvakambag‘allikniqisqartirishvazirligiMoliyavazirligibilanbirgalikdaikki oy muddatdaTadbirkorlikfaoliyatiniqo‘llab-quvvatlashdavlatjamg‘armasiniboshqarishbo‘yichakengashtarkibigamustaqila’zolarnikiritishorqaliuniinstitutsionaljihatdanmustahkamlashchoralariniko‘rsin.
9. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankivaMoliyavazirligiboshqamanfaatdorvazirliklarvaidoralarbilanbirgalikdauch oy muddatdaqonunhujjatlarigaushbuFarmondankelibchiqadigano‘zgartirishvaqo‘shimchalarto‘g‘risidaVazirlarMahkamasigatakliflarkiritsin.