Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон миллий университети “макроиқтисодий таҳлил ва прогнозлаш” фанидан

2. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningmaqsadivafaoliyatiasoslari
Markaziy bank mazkurtizimning bosh bankibo‘lib, pulkreditsiyosatini, emissiyajarayonlariniolibboradivamilliypulningbarqarorliginita’minlovchimuassasahisoblanadi. 1995yil 21-dekabrda „O‘zbekistonRespublikasiningMarkaziybankito‘g‘risida“ giQonuniqabulqilindi. Markaziy bank ningmaqomivamaqsadlariushbuQonunning 1-moddasida belgilangan:
„O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiyuridikshaxsbo‘lib, faqatdavlatmulkihisoblanadi. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybanki – iqtisodiyjihatdanmustaqilmuassasa, o‘zxarajatlarinio‘ziningdaromadlarihisobidanamalgaoshiradi, O‘zbekistonRespublikasiDavlatgerbiningtasviritushirilganvao‘znomiyozilganmuhrgaega“.
Qonunning 3-moddasida „Markaziybankningbosh maqsadimilliyvalutaningbarqarorliginita’minlashdaniborat“, deb qaydqilinadi. Narxlarningbarqarorliginita’minlashvamilliypulbirliginixorijiyvalutabozorlaridaayirboshlashkursiningbarqarorbo‘lishigaerishishniko‘zdatutuvchibumaqsaddavlatningiqtisodiysiyosatidaO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningo‘rnijudamuhimekanliginibelgilaydi.
Mamlakatdapulmuomalasisamaralibo‘lishivamoliyamuassasalarifaoliyatiningishonchliligipul-kredit, valutasiyosatistrategiyasivataktikasiniishlabchiqishhamdaamalgaoshirishdauningmustaqilliginihuquqiyjihatdanmustahkamlashzarurliginitaqozoetadi. Mamlakatxalqxo‘jaliginikreditlashko‘rsatkichlarinitijoratbanklariniqaytamoliyalashgadoirkred it hajmlarinivafoizstavkalarinibelgilashyo‘libilantartibga sol ish, valuta-kreditsiyosatiniamalgaoshirish, tijoratbanklarifaoliyatininazoratqilishO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningmustaqilsiyosiysohasihisoblanadi. Mustaqilsiyosatesapulvavalutabozoridayuzagakelayotganvaziyatni, ichkibozordagimakroiqtisodiyshart-sharoitni, tashqiomillarnitahlilqilishasosidaamalgaoshiriladi. Bu holatQonunning 6-moddasida „Markaziy bank o‘zvakolatlaridoirasidaqarorqabulqilishdamustaqildir“, deb tasdiqlangan. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiO‘zbekistonRespublikasiOliyMajlisigahisobotberadi. Oliy Majlis O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiningtavsiyasibilanO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiRaisinitayinlaydivalavozimidanozodqiladi.
Qonunning 2-moddasiga muvofi q O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiyuridikshaxssifatidako‘chmasmulkvamoliyaviyresurslargaegalikqiladi. Bu holuningmoliyaviymustaqilliginimustahkamlaydivamustaqilpul-kreditsiyosatinisamaralio‘tkazishimkoniyatiniberadi.
Narxlargavaayirboshlashkurslarigata’sirko‘rsatadiganhamdaO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningbevositanazorativata’siridabo‘lmaganturliomillarO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankiningasosiymaqsadigaerishishinimurakkablashtirishimumkin. Shunga qaramay, chet el tajribasishuniko‘rsatadiki, aynanMarkaziy bank makroiqtisodiyjarayonlarningrivojlanishyo‘nalishini, birinchigaldapulningqadrsizlanishsur’atinivavalutakursinibelgilashniidoraqiladi.
QonundaO‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankigavakolatlarberishbilanbirqatorda, uninguchuntaqiqlanganfaoliyatturlari ham aniqbelgilabberilgan. Masalan, O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankigatijoratfaoliyatibilanshug‘ullanish, muassasayokitashkilotlargamoliyaviyyordamko‘rsatishtaqiqlanadi.
O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankigakorxonavatashkilotlarfaoliyatida bank hamdayuridikshaxslarsifatidaishtiroketishgaruxsatberilmaydi. O‘zbekistonRespublikasiMarkaziybankio‘zvakolatlaridanfoydalanishdabarchayuridikshaxslarnibaravarko‘rishilozim.