Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкeнт тиббиёт акадeмияси

Хулқ-атвор ва қонун
Ахлоқ ва қонун бир хил эмас. Кўплаб ахлоқий қадриятлар ва меъёрлар адолат асосини ташкил қилади. Бироқ, қонунлар ҳар хил ижтимоий гуруҳларнинг ахлоқий меъёрларининг хилма -хиллигини қамраб ололмайди. Ҳуқуқ ва ахлоқнинг тубдан муҳим фарқи шундаки, ҳуқуқий меъёрлар жазони амалга оширувчи судлар, политсия каби мажбурлаш механизмларига эга. Ахлоқий меъёрлар фақат уларни ихтиёрий тан олиш ва амалга оширишга асосланган.


Хулқ-атворнинг тузилиши ва функтсиялари

Хулқ-атворнинг тузилишида иккита мустақил соҳа мавжуддир: ахлоқий онг ва одоб, бу жараёнда ахлоқий ғоялар ва ҳислар чамбарчас боғлиқ бўлади.

Ахлоқий онг – бу оқилона ва ҳиссий-емоссионал, тассавурлар-ғоялар, ҳиссиётлар синтези ҳисобланади. Ахлоқий онгда, хусусан, яхшилик ва ёмонлик, адолат ва виждон, қадр -қиммат тушунчаларида, олий қадриятларга интилишда, инсон мавжудлигининг асосий жиҳатлари - шахснинг бошқа одамлар билан шунингдек жамият ва умуман табиат билан муносабатлари ифодаланади.
Шахсга қараб, ахлоқий онг индивидуал ва ижтимоийдир. Шахсий ахлоқий онгнинг: ақл, ахлоқий туйғулар ва ирода каби учта асосий компоненти мавжуддир.
Ақл - бу яхшилик ва ёмонлик ҳақидаги ғоялар, бурч, виждон, юксак қадриятлар ва бошқа тассавурлар тўғрисидаги тушунчадир. Ақл ахлоқ стратегияси тактикасини ишлаб чиқади, вазиятларни таҳлил қилади.
Кўпинча ахлоқий туйғулар учун ақл этарли бўлмаган ҳолатлар бўлади; ахлоқий ҳис -туйғулар ҳаракатини ахлоқий ҳаракатларга айлантириш учун рағбатлантирувчи вазифасини бажаради.
Улар ёрдамида ҳаракат ва вазиятларнинг характерини билиб олишимиз мумкин.
Ирода ахлоқий онгнинг учинчи компоненти сифатида қатъийлик, қатъиятлилик, маълум ақлий муносабат ва аниқ ҳаракатларга тайёрликда намоён бўлади.
Жамият ахлоқий онгининг ташувчиси - бу бутун жамият бўлиб, унга жамиятнинг турли ижтимоий гуруҳлари унинг ривожланишига ҳар хил тарзда таъсир кўрсатадилар.
Кундалик хулқ-атворлар - муайян ахлоқ, одатлар, урф -одатлар, индивидуал ва жамоатчилик онги ўртасидаги мураккаб ўзаро таъсир натижасида намоён бўлади.
Жамоат ахлоқий онгини индивидуал онгларнинг оддий арифметик йиғиндисига тушириб бўлмайди. Унда шахсий ахлоқий ҳаётнинг барча кўринишлари ўрнатилмаган, ахлоқий қадриятларнинг ҳаммаси индивидуал ахлоқий онгда бириктирилмаган.