Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги в. И. Зуев, О. Қодирхўжаев, М. М. Адилов, У. И. Акрамов сабзавотчилик ва полизчилик

12.3. Полиз экинлари уруғчилиги
Уруғларнинг биологик ва механик ифлосланиши, бунинг олдини олиш чоралари. Уруғчиликнинг энг муҳим вазифаси - навни тоза ҳолда сақлаб боришдир. Шу сабабли, уруғ олиш учун мўлжалланган уруғларни сақлаш, уруғлик экинларини жойлаштириш, уларни парваришлаб, етиштириш технологияси навнинг механик ва биологик ифлосланишига йўл қуймайдиган бўлиши керак.
Биологик ифлосланишнинг олдини олиш учун ҳар бир уруғчилик хўжалигида полиз экинининг фақат битта навини ўстириб бориш ўринлидир. Битта экиннинг иккита ёки учта нави ўстириб борилганида қуйидагича фазовий изолатсияга амал қилиш зарур: битта полиз экинининг уруғликка экилган навлари орасида очиқ ерда камида 1000 м, усти ёпиқ ерларда камида 500 м; хўраки тарвуз билан хашаки тарвуз навлари орасида – тегишлича 2000 ва 1000 м. Қовоқнинг Одатдаги шароитларда бир-бири билан чатишмайдиган ҳар хил ботаник турлари орасида фазовий изолатсия очиқ ерларда 50 м, усти ёпиқ ерларда 20 м қилиб белгиланган. Қовун навлари биологик ифлосланишининг олдини олиш учун уруғлик экинлар орасида ёки яқин атрофдаги бошқа экин участкаларида далада ўсиб чиққан бегона қовун ўсимликлари ўсиб боришига йўл қўйиб бўлмайди. Бундай ўсимликларни гуллашидан олдин йўқ қилиб ташлаш зарур.
Уруғлик экинларда етиштирилаёттан навнинг юқори даражада тоза бўлишини таъминлаш учун вегетатсия даври давомида 3-4 марта нав тозалаш ишларини ўтқазиш керак. Экинлар 1-2 та чинбарг чиқарган маҳалда ўтказиладиган биринчи тозалаш пайтида суст ривожланаётган ва касал теккан ўсимликлар олиб ташланади. Иккинчи тозалаш ишини ўсимликларнинг гуллаши олдидан ўтказилади, бунда нимжон ва касал ўсимликлар, шунингдек, аралашиб қолган бошқа навдаги ўсимликлар олиб ташланади, аралашиб қолган бундай ўсимликлар нав учун характерли бўлмаган белгиларига: тупининг габитуси, барглари ва шоналарининг ўлчамлари ва шакли ҳамда бошқа белгиларига қараб ажратиб олинади. Учинчи тозалаш иши тугунчалар маҳсулот бўлган маҳалда ўтказилса, тўртинчиси – меваларни йиғиштириб олиш олдидан ўтказилади. Бунда касал ҳамда тугунчалари ва мевалари нав учун характерли бўлмаган ўсимликлар юлиб ташланади.
Навли экинлар маҳсулотининг уруғликка нечоғлик яроқлилигини даланинг ўзида текшириб кўриш, яъни дала апробатсияси йўли билан баҳоланади, бу иш нав тозалаш юмушлари ўтказилганидан кейин мевалар физиологик жиҳатдан етилган маҳалда олиб борилади.