Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

 

---

4-
БОБ. ТАСВИРИЙ ЭПИДЕМИОЛОГИК ТАДҚИҚОТЛАР 
Тасвирий (дескриптив) эпидемиологик тадқиқотлар кузатув олиб 
бориладиган (обсервацион) тадқиқотлар сирасига мансуб. Тасвирлаш 
мустақил якунига етган тадқиқот ҳам бўлиши мумкин, лекин аксарият 
ҳолларда у таҳлилий тадқиқотнинг ибтидоси бўлиб, тадқиқотчини 
ўрганилаётган касалликнинг пайдо бўлиш ва тарқалиш сабабларини 
аниқлашга ундайди. Шунинг учун ҳам тасвирий тадқиқот тўлақонли 
эпидемиологик тадқиқотнинг биринчи босқичидир, ундан воз кечиш мумкин 
эмас, чунки айнан тасвирлаш жараёнида касалланиш кўринишининг 
хусусиятлари аниқланади. Иккинчи босқич – таҳлилий тадқиқотда ушбу 
хусусиятлар турли биологик, ижтимоий ва табиий омилларнинг тўплами ва 
фаоллиги билан таққосланади. Хавфли омиллар касаллик пайдо бўлишининг 
ва тарқалишининг етарли, зарур ва қўшимча сабаблари сифатида қаралади. 
Тасвирий эпидемиологик тадқиқот ёндошувлари қуйидагилардан иборатдир: 
• 
кузатиш, 
• 
клиник ёндошувлар, 
• 
лаборатория ва инструментал текширув натижалари,
• 
касалланишнинг ҳудудлар бўйича тақсимланиши,
• 
касалланишнинг вақт мобайнида,
• 
касалланишнинг аҳоли гуруҳлариаро тақсимланиши, 
• 
формал мантиқий ёндошув,
• 
статистик ёндошувлар (Стьюдентнинг Т-мезони, Хи-квадрат, Фишер 
мезони, корреляция коэффициенти , регрессия коэффициенти).
Тасвирий эпидемиологик тадқиқотларнинг мақсади тиббиётдаги 
(жумладан профилактик борадаги) умумий ва алоҳида нозологик шаклларга 
доир муаммоларни аниқлашдан ҳамда хавфли омиллар ҳақидаги фаразларни 
шакллантиришдан иборатдир.
Тасвирий эпидемиологик тадқиқотнинг вазифалари касалланиш 
жадаллигини, динамикасини, таркибини, ҳудудий тақсимланишини 

---

тасвирлаш, яъни касалланиш хавфи юқори вақтни, гуруҳни ва ҳудудни 
аниқлаш ҳисобланади.
Демак, касалланишни тасвирлаш унинг вақт мобайнида, аҳолининг 
турли ижтимоий-ёш гуруҳларида ва ҳудудлар бўйича тақсимланиш 
хусусиятларини тавсифлашдан ҳамда хавфли омиллар ҳақидаги фаразларни 
шакллантиришдан иборатдир. Тасвирий эпидемиологик тадқиқотлар 
касалланишни, унинг кечишини, касаллик натижасини (ўлим, ногиронлик, 
асоратлар ва ҳоказо) ва таъсирот оқибатларини (масалан, муолажанинг, 
чекишнинг, ичкиликбозликнинг, нашавандликнинг ва ҳоказо) кузатиш 
(ўрганилаётган ҳодисага аралашмасдан) билан чегараланади. 
Тасвирлаш расмий жорий статистик маълумотлар ва/ёки аҳолини махсус 
текширувлардан (скрининг) ўтказиш жараёнида тўпланган маълумотлар 
асосида олиб борилади. Расмий статистик маълумотлар базасида касалланиш 
ҳақидаги ахборот беморларни қуйидаги йўллар билан аниқланиб йиғилади: 
•