Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти бухоро филиали

Йиллик эксплуатация харажатлари
4.3 – жадвал

Т/р	Харажатлар таркиби	Ифодаси	Қиймати млн.сум	%
1. 2. 3. 4. 5.	Йиллик иш хаки фонди Амортизация ажратмалари Жорий таъмирлаш харажатлари Махсус харажатлар Бошқа харажатлар	∑ИХФ Атик Ж.Т.иб МХ БХ	28,56 1250 6824 252,75 41,99	0,34 15 81,26 3,0 0,5
	Жами	Эиб	8397,3	100%

Эксплуатация харажатларининг солиштирма бирлиги

Э^с.б._и.б. = Э_и.б./ = 8397,3 млн / 6500 га= 1291,89 сум/га
1 м³ сувнинг таннархи
Т_сув = Э_иб/W = 8397,3 * 10⁶/189 * 10⁶ = 44,43 сум/м³
бу ерда W – вегетация даврида узатилган сув, м³
W = Q * t = 12 * 15,8 * 10⁶ = 189* 10⁶ м³
Q- Иншоотлар бугини сув сарфи, 12,0 м³/с
t – вегетация давридаги секундлар сони 15,8 * 10⁶с

4.5. Капитал қўйилмаларнинг умумий иктисодий самарадорлик кўрсаткичлари.
1. Умумий иктисодий самарадорлик коэффициенти (Е) – капитал қўйилмалар (К/К) билан улар келтирадиган Самара уртасидаги нисбат булиб, бир йиллик самара хисобига кайтиб келаетган капитал куйилмалар кисмини курсатади:

Е =

бу ерда К – сув хужалиги комплекси курилишига сарфланган к/к.
Э – жами йиллик эксплуатация харажатлари :
Э = Э_и.б.+ Э _хф = 11,1 + 75,0 = 76,1 млн.сум
Э_х.ар. – хужаликлараро сугориш системаси эксплуатация харажатлари.
Э_х.аро. = Э^н_х.аро* = 6500 * 11500 = 75,00 млн.сум
Э^н_х.аро – 1 га сугориладиган ерга тугри келадиган эксплуатация харажатлари солиштирма бирлиги 500,0 сум/га
2. Капитал куйилмаларнинг копланиши муддатини аниклаш.
К.М. = йил

ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ
Ҳаёт фаолияти хафсизлигининг назарий асослари. Ҳаёт фаолияти хафсизлиги фани ишлаб чиқариш амалиётида ва ҳаётда инсонлар нормал ҳаёт кечириш, ишлаб чиқариш амалиётида эса ишловчиларга нормал меҳнат шароитини яратиш ҳисобига кишиларни жароҳат олиши, касалланиши ва заҳарланишини камайтириб меҳнат унумдорлигини оширишга қаратилгандир. Бунинг ҳисобига ишлаб чиқариш корхоналари иқтисодий самарадорликка эришилади. Ўзбекистоннинг бозор иқтисодиёти муносабатлари шароитида фаолият кўрсатишига ўтиши, давлат корхоналарининг сони камайиб бориши, хусусий характеридаги корхоналарни кўпайиб бориши кузатилмоқда. Бу корхоналарда ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси хизматини маълум даражада назоратдан чиқишига сабаб бўлмоқда. Масалан ирригация тизимлари ҳавза бошқармаларида меҳнат муҳофазаси бўйича махсус хоналарининг камайиши, штатларни қисқариши ҳозирги вақтда кенг тарқалган сувдан фойдаланувчилар уюшмаларида меҳнат муҳофазаси бўйича амалий жиҳатдан ишлар қилинаётганлигини кўрсатиш мумкин. Бунинг натижасида ишловчилар ижтимоий ҳимояланиши маълум даражада пасайиши кузатилмоқда. Корхоналар ҳисобидан меҳнатга лаёқатсизлиги учун тўловни амалга оширилмоқда. Бу Республикамиз Президенти томонидан мамлакат шароитда кучли ижтимоий сиёсат тамойилини бажарилаётганлигининг бир белгисидир. Манбалардан олинган маълумотларига қараганда табиий ва бошқа турдаги фалокатлар, офатлар ва авариялар сони бутун ер юзи бўйлаб кўпайиб бормоқда. Жаҳонда содир бўлаётган умумий фалокатларнинг 55-60 фоизи кейинги 15-20 йил ичида юз берганлиги аниқланган.
“Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотида техника хавфсизлиги.

1. 
   “Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотидан фойдаланиш вақтида меҳнат муҳофазаси ва техника хавфсизлиги талабларига риоя қилиш лозим.
   
2. 
   Меҳнат мухофазаси ва техника хавфсизлиги бўйича барча ишларни шакллантириш маъсулияти ва бошқаруви гидроучастка бошлиғи ва бош муҳандисга юкланади.
   
3. 
   Ишга фақат техника хавфсизлиги кириш ва даврий йўриқномаси билан таниш бўлган шахслар қўйилади. Бу ҳақда тегишли журналларга белги қўйилиши лозим. Даврий инструктаж бир йилда бир мартадан кам ўтказилмаслиги лозим.
   
4. 
   Канал ўзанидаги ишлар техника хавфсизлигига қатъий риоя қилган ҳолда олиб борилади.
   

• 
  Қутқарув воситаларисиз (қайиқ, арқон ва бошқалар) каналда иш олиб боориш таъқиқланади;
  
• 
  Тош ва бетон ётқизиқларини амалга оширишдан қияликлар ва устунлар асосида мустаҳкамлигини текшириш лозим;
  
• 
  Таъмирловчи бригадалар махсус кийим, аптечка, дам олиш ва исиниш бинолари билан таъминланишлари лозим;
  

5. 
   Бемор кишилар ва маст ҳолдаги шахсларни ишга қўйиш мумкин эмас.
   
6. 
   Кўтарувчи ва электр кучланишли қурилмалар тўсиқларга эга бўлишлари лозим.
   
7. 
   “Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотида ёнғин хавфсизлиги ва фуқаро муҳофазаси тўғрисидаги йўриқномаси бўлиши лозим.
   

“Коми–ака–1” сув тақсимлаш иншооти назорати ва муҳофазаси
Муҳофазага жавобгар шахс гидроучастка бошлиғи. Муҳофазани доимий штат амалга оширади. Иншоот ўзгариши ва шикастланишлар аниқланганда гидроучастка бошлиғига зарур чора кўриш учун мурожат қилинади. Бегона шахслар иншоот ишчилари кузатувида қўйилади.“Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншооти ҳудуди етарли даражада ёритилиши лозим. Тунги кўрикни амалга ошириш ҳамда тошқин вақтида кучли назорат ўрнатиш лозим.
Ёнг`ин хавфсизлиги.
Ёнғинлар электр токенинг қисқа туташиши натижасида келиб чиқади. Бунинг учун барча юқори кучланишдаги ток манбалари изоляция қилинади. Юқори кучланишдаги электр симлари орасида белгиланган меъёрдаги масофалар сақланиб қолиниши керак. “Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотида ёнғин келиб чиқиш сабабларини камайтириш, ёнғинни ўчириш воситарини ҳам жойларга ўрнатиш, уларнинг ишчи ҳолатини доимий текшириб туриш керак. Ёнғинни ўчириш воситалари ҳар бир бинонинг кириш эшиги олдига кўринадиган жойга жойлаштириладива у зарурий ўчириш воситалари (қум, сув) билан доимий равишда тўлдирилиб борилади.