Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

.3. Гидротехника ишларининг бошқа турлари
Гидротехника иншоотлари қурилишида кўп учрайдиган тупроқ ва бетон ишларидан ташқари, мазкур шароитлар ёки иншоот типига хос бўлган бошқа ишлар ҳам бажарилади. Масалан, гидроэлектростанциялар қуришда турбиналар, генераторлар ва бошқа ускуналарни, шунингдек затворлар ва юк кўтариш кранларини монтаж қилиш ишларнинг каттагина ҳажмини ташкил этади. Масалан, Саян-Шуша ГЭСи қурилишида бажарилган монтаж ишлари ҳажми 120 минг т ни ташкил қилади. Турбина ишчи ғилдирагининг оғирлиги 156 т ни ташкил этади, ускунанинг энг катта элементи – генератор роторининг оғирлиги эса 935 т га етади. Уни монтаж қилиш учун ҳар бирининг юк кўтариш қобилияти 500 т бўлган иккита кран назарда тутилган.
Ер ости иншоотлари (туннеллар, ер ости ГЭСлари, шахталар) қуришда ер остидаги қазиш ва қоплаш ишлари анча катта ҳажмни ташкил этади. Туннелларни қазиш кон ёки қалқон усулида бажарилади ва зарур ҳолда деворлар бетон ёки темир-бетон билан қопланади.
Кон усулларида қазишда қояда портлашлар, қалқон усулида қазишда эса - қазишни ҳам, жинсларни мустаҳкамлашни ҳам таъминловчи махсус қалқонлар қўлланилади.
Иншоотлар заминларининг бўш грунтларини мустаҳкамлаш ва уларнинг сув ўтказувчанлигини камайтириш учун махсус ишлар, масалан, цементлаш ишлари бажарилади. Грунтда қудуқлар қазилиб, улардан босим остида цемент қоришмаси пуркалади. Бу қоришма грунтда мавжуд ғоваклар ва ёриқларни тўлдириб, уни мустаҳкамлайди ва грунтнинг сув ўтказувчанлигини камайтиради.
Шаҳарчалар ва бошқа ноҳарбий иншоотлар қуришда йиғма темир-бетон элементлар ва металл қурилмаларни монтаж қилиш катта ўрин эгаллайди.

II. АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ МАТЕРИАЛЛАРИ
1-амалий машғулот
Мавзу:Гидротехникага оид институт лабораториялари билан танишиш. “Гидротехника иншоотлари ва насос станциялари” кафедраси лабораторияларидаги макет ва моделлар ишини ўрганиш.


Поғонали шаршарак ишини моделда ўрганиш
Ишнинг мақсади - поғонали шаршарак ишини ҳамда моделда гидравлик жараённи тадқиқоти методикасини ўрганишдан иборат.