Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

2.51-расм. Чўкиндиларни тутгич галереяли ён томонга сув олиш.


1-бош иншоот; 2-аванкамера; 3-эгри чизиқли остона; 4- канал; 5-аванкамеранинг ювгичи; 6- чўкинди тутгич галерея; 7-водослив ёки шпунтли тўғон; 8-понур; 9-сув ташлаш тўғонининг қўш затворлари; 10-бош иншоот панжараси; 11- бош иншоот затвори.


Ювувчи галереяли ён томонга сув олиш. Бундай иншоотларда сув винтсимон ҳаракат қилади (11,а-расм). Сув олиш иншооти остида конуссимон галерея 2 қурилади. Унинг паст томонидан чўкиндиларга бой бўлган сув оқими кириши учун бўйлама тирқиш ўрнатилади. Галерея ўқи бўйлаб йўналган оқимнинг илгариланма тезлиги ва галереяга киришда оқимнинг тирқишдан ўтишда ҳосил бўладиган тангенциал тезлиги қўшилиши натижасида сув винтсимон ҳаракат қилади. Сувнинг винтсимон ҳаракати унинг чўкиндиларни оқизиш қобилиятини оширади. Аммо сувда оқизиқлар ва йирик заррачали чўкиндилар бўлса, бундай иншоот эксплуатациясини қийинлаштиради.





11-расм. Ювувчи галереяли ён томонга сув олиш:


а-тубдаги йўналтирувчи қурилмалар ёрдамида винтсимон ҳаракат ҳосил қилувчи; б-эгри чизиқли келувчи канал билан. 1- тўғон, 2- кириш қисми тирқишли конуссимон галерея; 3-эгри чизиқли келувчи канал; 4- тубдаги йўналтирувчи нов; 5- сув олиш иншооти; 6- ташлаш иншооти; 7-ювувчи галерея затвори.


Эгри чизиқли келувчи канал билан ён томонга сув олиш (11,б-расм). Бундай турдаги сув олиш Б.Е.Веденеев номли ВНИИГ томонидан ишлаб чиқилган. Унда туб чўкиндиларга қарши курашишда оқимнинг кўндаланг циркуляцияси қўлланилади ва у эгри чизиқли канал 3 ва чўкиндиларни ушлаб қолувчи нов 4 да ҳаракат қилиши туфайли ҳосил бўлади. Канал 3 оқим ўқига 45⁰ бурчак остида ва кириш қисми остонасиз ўрнатилади. Каналнинг пастки бьефга чиқиш қисмида канални ювишда ташланадиган сув сарфини ростлаш учун щит 6 ўрнатилади.
Фронтал сув олиш.Фронтал сув олишда сув сув олиш иншоотига фронтал ҳолда келади, яъни унинг йўналиши дарё оқими ҳаракатининг асосий йўналиши билан мос келади. Фронтал сув олинганда оқимнинг фақат чўкиндилари кам бўлган устки қатламидан сув олинади, туб чўкиндиларга бой пастки қатламдаги йирик чўкиндилар пастки бьефга ювиб юборилади.