Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат шарқшунослик институти

Авангардлик санъати. ХХ асрдаги ёзиш 
ва 
яшашга бўлган янгича муносабатда икки хил 
тамойил: модернизм ва авангард санъатни 
ҳисобга олиш керак. Авангардлик санъати
прагматика (амалиёт) борасида новаторлик 
қадрияти тизимини яратади.
Авангардлик санъати- бу фаол ва агрессив 
равишда оммага таъсир кўрсатувчи, тўполон, 
шок, 
эпатаж каби воқеаларни вужудга келтирувчи 
йўналишдир.М.И.Шапиронинг таъкидлашича, 
унинг 
энг муҳим жиҳати кўзга ташланувчанлик, 
антиқаликдир.Бунда шакл ва мазмун аҳамиятли эмас, балки бирор нарсага
«10.7-расм» нима учун ва қай усулда таъсир қилишдир. Авангардда, энг аввало, 
субъект ва объектнинг антиқа ҳолати роль ўйнайди. У одамларга таъсир 
қиладиган янги, намунали бўлмаган, Аристотелга хос бўлмаган риторикасини 
яратди. Янги риторика нуқтаи назари шундай: ё эстетик бўлмаган объект эстетик 
вазифани бажаради, ёки эстетик объект эстетик бўлмаган вазифани бажаради. 
Масалан, Марсель Дюшан постаментга склуптура ўрнига писсуарни ўрнатади, 
Д.А. Пригов эса юзлаб шеърларини қоғоз тобутчаларга ўзининг шеърларини дафн 
қилади. 
Авангад санъатининг энг муҳим йўналишлари: футуризм, сюрреализм, 
дадаизм, постимпрессионизм, символизм, акмеизмдир. 
ОБЕРИУ (реал санъат уюшмаси). Бу адабиёт- театр гуруҳи бўлиб, 
Ленинградда 1927-1930 йилларда фаолият юритган.Унинг вакиллари: К.Вагинов, 
А.Введенский, Даниил Хармс, Н.Забоцкий, И.Бехтеров, Ю.Владимиров, Б.Левин. 
Улар ўзларини чинорлар деб атар эдилар
5
. 
5
Бекметов Р.Ф. Литературная компаративистика как методологическая проблема // Филология и культура, №22. 
−Казань, 2010. –С.62. 

---

ОБЕРИУ – символизм, футуризм, акмеизм кабилар билан биргаликда 
“кумуш аср” деб аталмиш рус поэтик мактабининг охирги бетакрор, буюк 
мактабларидан биридир. Улар поэтик сўз устида ишлаганларида, ўз 
ўқитувчиларидан ўзиб кетдилар ва Францияда ҳали вужудга келмаган, сўнгра 40 
йил давомида фаолият юритган Европа абсурд театрининг драматургларини ҳам 
лол қолдирдилар. Уларнинг тақдири фожиали тугайди. Уларнинг асарларини тан 
олишмайди ва номаълумлигича қолади. Фақат 1960 йилларда Ғарбда1980 
йилларнинг охирида Россияда қайта қуриш даврида нашр қила бошлашди. 
ОБЕРИУ нинг иккита манбаси бор эди. Улар: В.Хлебников ва ХХ асрнинг 
иккинчи ярми рус хонадони поэзияси намояндалари Козьма Прутков ва А.К. 
Толстой бўлиб, улар сўзнинг фонетик жиҳати билан эмас, поэтик тилнинг 
мазмуни ва прагматикаси билан шуғулландилар. Шунингдек, улар болалар 
журнали 
билан 
ҳамкорлик 
қилишарди 
ва 
болаларнинг 
санаш 
шеърларини(считалочки) ва нескладушки ва қора юморлар, рус диний руҳоният 
маданияти асарлари уларнинг объекти эди. ОБЕРИУни билмаганлар юқоридаги 
асарларни тушуна олмасдилар. Таъбир жоиз бўлса, уларни рус фалсафий поэзияси 
деб аташ мумкин. 
ОБЕРИУтларни соғлом фикрни чидай олмаслик ва “реализм” билан фаол 
кураш олиб бориш бирлаштирар эди.Уларнинг фикрича, инсон тилида биз 
билмаган ва тасаввур қилмаган шакллар кўп. Улар янги шакллардир ва ҳақиқий 
санъатдир. Шунинг ўзи тилдан тушуниш, муомала қилиш ва таъсир қилиш
воситаси сифатида тўлақонли фойдаланишга имкон беради.