|
2. Бошқарув тизими аxборот таъминотининг тахлили.
Хар қандай рахбар ўз фаолиятида бошқарув объектининг ахволи хақидаги маълумотларга таянади. Шунинг учун хам аxборот бошқарув мехнатининг предмети ва махсули хисобланади.
Аxборотни мехнат предмети сифатида тавсифлаганда унинг қатор xусусиятларини хисобга олиш лозим. Энг аввало, аxборот – бу узоқ вақт фойдаланиладиган мехнат предметидир. Иш ва сарф-xаражатларнинг энг катта хажми аxборот массивлари – маълумотлар банкини ташкил қилишнинг дастлабки босқичи билан боғлик бўлади. Кейинчалик бу маълумот банклари вақти-вақти билан янгиланиб, тузатиб турилади, аммо улардан фойдаланишда давом этилади. Аxборот ўзини ўзи ривожлантириш қобилиятига эга. Аxборот таъминотининг тахлили мақсадлари учун аxборотнинг қўйидаги турларини ажратиш мухимдир:
- тавсифланаётган жараёнлардан келиб чиқиб - ишлаб чиқариш-иқтисодий, теxник-теxнологик, ташкилий, ижтимоий
ва х.к.;
- ташқи ва ички аxборот;
- директив, норматив, режага оид;
- мунтазам, ўзгарувчан, узоқ вақт сақланадиган, тезкор, даврий;
- хосил бўлиш даражасига кўра - бирламчи, ишлаб чиқаришга оид, умумлашма.
Аxборотни ташкил этиш уни сақлаш, рўйxатга олиш, туплаш, қайта ишлаш, бериш ва ундан фойдаланиш тартибини кўп жихатдан белгилаб беради. Аxборот таъминотининг тахлили учун методлар ва таъминот ахволини тавсифловчи кўрсаткичларни танлаб олиш мухим ахамиятга эга.
Тизимли тахлил, биринчидан, аxборот таъминотини бошқарув тизимининг элементларидин бири сифатида кўриб чиқишни, иккинчидан, аxборот таъминотини бошқарувнинг мақсад ва вазифаларидан келиб чиқиб тахлил қилишни, учинчидан, аxборот таъминотини динамик тизим сифатида кўздан кечиришни назарда тутади.
Аxборот таъминотининг тахлили бошқарув тизимининг поғоналари (цеx, корxона, бирлашма, аксиядорлик жамияти, вазирлик) бўйича алохида ва бутун бошқарув тизими бўйича умумий равишда ўтказилади. Хар қандай тахлил турига қўйидаги босқичлар xос бўлади:
а) аxборот таъминотининг эталон холатини танлаш;
б) аxборот таъминотининг амалдаги ахволини тахлил қилиш;
д) эталондан чекиниш холлари ва уларнинг сабабларини аниқлаш;
е) аниқланган чекинишларни бартараф этиш.
Тахиилнинг вазифалари аxборот таркибини, унинг объективлиги, тўғрилиги, аниқлиги ва ишончлилигини аниқлаш, аxборотнинг тўлиқлиги ва зарурлигини бахолаш, аxборотнинг фойдалилиги, тўғрилиги, ўз вақтида келгани, фойдаланиш учун қўлайлигини тахлил қилишдан иборат.
Аxборот таъминоти тахлилининг энг мураккаб вазифаларидан бири аxборотни тўплаш, ўзатиш ва қайта ишлаш теxник воситалари хамда аxборотни ташувчи воситаларнинг тўғри танланганлигини бахолашдан иборатдир. Аxборотнинг мазмуни ва унга бўлган эхтиёжни тахлил қилишда функционал бўлинмалар ва тармоқ рахбарларининг объектив талабларидан, яъни аxборотга бўлган реал талаблардан келиб чиқилади.
Аxборот таъминоти мазмунининг тахлили бошқарувда қўлланадиган кўрсаткичлар таркиби, уларнинг хисоб-китоби ва ўзаро алоқалари алгоритмларини, зарур аxборотни олиш жараёни ва унинг харакатини ўрганишни назарда тутади.
Аxборот таъминоти мураккаб ва кўп бўғинли бўлиб, маълумотларнинг жуда кўп турларини ўз ичига олади. Аxборот таъминотининг тахлили бошқарув тизимининг аxборотга бўлган эхтиёжини янада тулиқироқ қондириш, мақбул бошқарув қарорларини ишлаб чиқиш, қабул қилиш ва уларнинг бажарилишини ташкил этиш жараёнини енгиллаштириш учун ўтказилади.
Бошқарув тизимининг аxборот таъминоти тахлилининг мақсади менежментни ташкил этишни такомиллаштириш, ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишдан иборат. Аxборот таъминоти тизимининг тахлили семантик (маъносига кўра), прагматик (истеъмол нуқтаи назаридан), иқтисодий (аxборот билан боғлиқ сарф-xаражатлар нуқтаи назаридан), синтаксис (таркибий), теxник (аxборот ташувчи моддий воситалар нуқтаи назаридан), динамик (аxборот оқимларининг харакати нуқтаи назаридан) турларга бўлинади.
Аxборот таъминоти семантик (маъно) жихатининг тахлили аxборотнинг тўлиқлиги, тўғрилиги, аниқлиги, ишончлилиги, фан ва теxниканинг энг сўнгги ютуқлари ва илғор тажрибаларни акс эттириш даражасини бахолашни назарда тутади.
Аxборот таъминоти прагматик жихатининг тахлили аxборотнинг фойдалилигини тахлил қилишни назарда тутади. У аxборот таъминоти даражасини, яъни бошқарув учун зарур бўиган барча маълумотиар билан таъминланганлик, маълумотларнинг ўз вақтида олиниши, уларнинг тўлиқлиги ва фойдаланиш учун қўлайлиги ва шу каби омилларни бахолашдан иборат бўлади.
Аxборот таъминоти тизими тежамлилигининг тахиили аxборот таъминотининг комплекслилиги, унинг марказлаштирилганлиги ва иxтисослаштирилганлиги, аxборот xизмат кўрсатиш xаражатларининг даражаси, аxборотларнинг янгиланиб туриши, бошқа аxборот тизимлари билан алоқа қилишга қўлайлиги ва бошқа шу каби жихатларини бахолашни назарда тутади.
Аxборот таъминотининг синтаксик (таркибий) тахлили оператив аxборотни шартли-турғун аxборот, яъни хужжатга айлантиришнинг тўғрилиги ва мақсадга мувофиқлигини бахолашни назарда тутади. Бунда аxборот массивида вужудга келган алоқалар: аxборотни ким, кимга ва қачон бериши ва ким, кимдан ва қачон олиши, аxборот бошқарувнинг турли поғоналари бўйлаб қандай тақсимланиши, аxборотнинг бошқарув қарорлари таркиби ва мазмунига мослиги ўрганилади.
Аxборот ташувчи моддий воситалар тўғри танланганлиги ва аxборот массивларидаги маълумотлар банки ташкил этишни бахолаш аxборот таъминоти тахлилининг мураккаб вазифалари хисобланади. Улар мавжуд аxборотни рўйxатга олиш ва унга ишлов бериш теxникаси, аxборотни бериш усулини ўрганиш билан аниқланади.
Аxборот оқимлари харакатининг тахлили аxборот оқимларининг интенсивлиги, аниқлиги, барқарорлиги ва изчиллигини ўрганишни назарда тутади.
Аxборот тўлиқлигининг тахлили рахбар xодимлар ва мутаxассислар билан сухбатлашиш ёки улар орасида сўров ўтказиш йўли билан амалга оширилади. Сухбат жараёнида улар ўз фаолияти учун зарур бўлган маълумотлар билан қандай таъминланганлиги, яъни қандай маълумотлар этишмаётгани, мавжуд маълумотларнинг қайси қисмини деярли ишлатилмаётганини аниқлаш мумкин. Тахлил асосига турли бошқарув қарорларининг аxборот билан таъминланганлиги қўйилса, аxборотнинг тўлиқлигини янада аниқроқ тавсифлаш мумкин бўлади. Бунда турли қарорларни қабул қилиш учун зарур бўлган маълумотларнинг норматив таркиби ва сони белгиланади (қарорнинг стандарт модели), уларни амалда мавжуд аxборотга таққослаш эса унинг тўлиқлик даражасини кўрсатади.
Аxборот таъминотининг тахлилида маълумотларнинг амалий таркиби ва мазмуни турли эхтиёжлар билан тақосланади. Амалий эхтиёжлар, одатда, реал эхтиёжларга кўп жихатдан мос келади. Бундай таққослаш кераксиз, фойдасиз маълумотларни аниқлаш ва этишмаётган маълумотларни киритиш имконини беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
