Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги т ермиз давлат университети

Ёмғир чувалчанглари. Аслида, ёмғир чувалчанглари ўсимликка зарар келтирмайди. Хатто оз микдордагиси фойдали хамдир. Тувакда кўп миқдордаги
Чувалчанглар ўсимликнинг ҳолсиз ланишига олиб келади. Улардан
95-расм қутулиш учун горчицанинг (1 чой қошиқ 1 л
сувга аралаштирилади) сувдаги эритмаси билан тупроқ суғорилади. Бунда чувалчанглар юзага ўрмалаб чиқишади. Шу тариқа уларни териб чиқариб ташлаш мумкин.
Касаллик ва зараркунандаларга қарши барча кураш чоралари цитрус ўсимликларини парвариш қилишнинг белгиланган мажмуаси билан бир вақтда амалга оширилиши керак. Парвариш сусайтирилганда, ўсимликларнинг касаллик ва зараркунандалар билан зарарланиши кучаяди.
Фақат траншея ва иссиқхонада эмас балки теварак атрофдаги бегона ўтларни ҳам муттасил йўқотиб туриш зарур ўсимликларни касалликлардан химоя қилишда олдини олиш чора тадбирлари сифатида траншеяларни ва иссиқхоналарни шамоллатиш ва намлигини меъёрий сақлаш, траншея деворларига янги сўндирилган охакнинг 1 – 1,5 % ли эритмасига 0,5 – 1 % ли мис купороси қўшиб пуркаш, кузда траншеялар устини ёпишдан олдин ва бахорда усти очилгандан кейин 1% ли Бордо суюқлигини пуркаш мухим аҳамиятга эга. Цитрус ўсимликларининг гуллаш даврида кимёвий препаратлардан фойдаланиш тақиқланади.
Цитрус ўсимликларининг зараркунандаларига қарши самарали янги инсектицидлар ишлаб чиқилган.
Актера. Ширалар, оққанот, трипсларга қарши самарали инсектицид препарат. Сувда эрийдиган гранул шаклида ишлаб чиқилган. Таъсир этувчи моддаси теаметоксам. Препарат тез таъсир кўрсатади, барги ва илдизи орқали ўсимликка ўтади. Унинг афзаллиги ўсимликларга пуркаш орқали бериш ўрнига уни бевосита тупроққа солиб суғорилса ўсимлик илдизи орқали зараркунандаларга таъсир этишидир. Препарат суғориш орқали ўсимликка берилганда 10 литр сувга 1 грамм препарат қўшилади, баргига пуркаш орқали берилса 5 литр сувга 4 грамм солинади. Препарат берилганда у тез таъсир қилиб 1 суткадан сўнг зараркунанда нобуд бўлади.
Агравершин. Табиий инсектоакарицид, микробиологик синтез йўли билан олинган. Препарат ўргимчаккана, шира, трипсларга қарши самарали таъсир қилади. Ҳашаротнинг нерв тизимини ишдан чиқаради, параличга олиб келади ва нобуд қилади. Ушбу препарат N авертинни сақлайди. Ампулада чиқарилади. Зараркунандаларга қарши қўлланилганда ўргимчаккана учун 1 литр сувга 2 грамм, ширага қарши 1 литр сувга 6 грамм, трипсларга қарши 1 литр сувга 10 грамм аралаштириб пуркаш йўли билан сепилади. 2-3 суткада зараркунандалар нобуд бўлади, 4-5 суткадан сўнг у буткул нобуд бўлади.
Актеллик. Инсектоакарицид, препарат ампулада чиқарилади, универсал таъсирга эга, барча сурувчи зараркунандаларга, ширанинг барча турларига, оққанотга, сўрувчи ўргимчаккана турларига, трипсларга, қалқондорларга қарши самарали препарат. 4 литр сувга 2 грамм аралаштириб ўсимликка пуркалади, 3-4 кун давомида зараркунандалар батамом йўқотилади.
Ўсимлик ҳашаротларига кимёвий ишлов беришда жуда дам эҳтиёткор бўлиш лозим. Бунинг учун қуйидаги қоидаларни ёдда тутмоқ керак:

• 
  ҳалат киймок;
  
• 
  бошга рўмол ўрамоқ;
  
• 
  юзга докали ниқоб тутмоқ;
  
• 
  қўлга резинка қўлқоп кийиш;
  
• 
  дарчаларни очиб қўймоқ.
  

Ёзда ўсимликларга очиқ ҳавода ишлов бериш керак.
Иш жараёнида тамаки чекиш, сув ичиш ёки бошқа суюқликларни, озиқ-овқат моддаларини истеъмол қилиш мумкин эмас. Иш жараёнидан сўнг, халат ва рўмолларни ювиш, оёқ кийимларни алмаштириш, қўлни илиқ сувда совунлаб ювиш, иложи бўлса иссиқ душ қабул килиш керак. Зараркунандаларга қарши ишлатиладиган барча препаратларни қулфланадиган шкафларда сақлаш зарур. Уларга ёш болалар ва уй хайвонлари тегмаслигига алоҳида эътибор бериш лозим.

1-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ