|
Doctor (F): So James, it looks like you’ve developed acne. Have you heard of it before?
Patient (M): Yeah, but I don’t know much about it. Is it bad?
Doctor: It’s not too bad. It’s actually quite common in teenagers.
Patient: What causes it?
Doctor: Oils that become trapped in the skin’s pores cause it. This is why the pimples form.
Patient: Can we make it go away?
Doctor: The best thing for you to do is to wash your face twice a day. Can you do that?
Patient: Yeah. Should I use special?
Doctor: Yes. I’ll give you some to take home.
Patient: Is that all?
Doctor: Well, we can start with some topical medicine. It that doesn’t work I’ll give you a prescription for some pills.
Мазкур мулоқот жараёнида шифокор беморнинг аҳволи борасида аниқ маълумотларни етказмоқда. Шифокор маълумоти беморнинг психологик ҳолатига етарлича салбий таъсир кўрсатганлиги мулоқот жараёнида сезилмайди. Шифокор томонидан дори дармонлари аниқ ташхис асосида амалга оширилган.
Маълум ҳолларда шифокор ва бемор мулоқотида гендер масалалари ҳам муҳим аҳамият касб этади. Мазкур масалалар исломий динга мансуб ўзбек маданиятида аёл жинсига мансуб бемор ва эркак жинсига мансуб шифокор мулоқотида кузатилади. Бу ўз навбатида аёл беморнинг шахсияти билан ҳам боғлиқ ҳолат саналади. Аёл жинсига мансуб беморнинг шифокор томонидан бериладиган саволларга аниқ жавоб бермаслик, касаллик белгиларини тўлиқ ошкор қилмаслик, текширишга тўсқинлик қилиш ҳолатлари нафақат мулоқотни самарали бўлиши, балки даволаш жараёнини аниқлашга ҳам тўсқинлик қилиши мумкин. Шунингдек, жинсий масалалар борасидаги саволлар ҳам мулоқотнинг кейинги кечимига халақит бериши мумкин. Масалан:
Бемор: Ассалому алайкум. Доктор кирсам майлими?
Шифокор: Ассалому алайкум. Келинг! Марҳамат ўтиринг.
Бемор: Доктор, соғлиғим борасида шикоятларим бор. Майлими айтсам.
Шифокор: Албатта, гапиринг, эшитаман.
Бемор: Доктор, биласизми, бошим эрталабдан кечгача оғрияпти, айниқса ўйғонганимда қаттиқ оғрияпти. Кечаси температурам кўтарилиб кетаяпти. Нима қилай?
Шифокор: Опажон бош оғриқ, тана ҳароратидан ташқари яна нима безовта қилаяпти? Йўтал, балғам кетиши борми? Эрталаб ўзингизни қандай ҳолат сезасиз ва бош оғриғи қандай кечади? Эшитаман.
Бемор: Пастга эгилган вақти бошимда кучли оғриқ бўлади. Кўз атрофимда айланасига оғриқ бўлади, бурним битиб қолади.
Шифокор: (шифокор беморнинг пешона қисмини ушлаб кўрмоқчи бўлади. Бемор ўзини тортади)
Бемор: Нима қилмоқчисиз?
Шифокор: Пешонангизнинг қаерида оғриқ бор, текшириб кўрмоқчиман. Пешонангизни рентгент қилдириб келинг, бўлмаса. Пешона қисмингизда гайморит борга ўхшайди.
Ушбу диалогда бемор томонидан маълумотларни бўрттириб кўрсатилиши аёл жинсига хос хусусият саналади. Шифокор ва бемор мулоқотида омиллар беморнинг гендер хусусияти, яъни уятчанлиги, ўзига ишончсизлиги, тиббий муолажалардан қўрқиш хусусияти мулоқотни керакли йўналишда амалга оширишга халақит берган, шунингдек муҳим кўрсатмаларга эътибор қаратмаслигига олиб келган.
Текширилмаган нотўғри тахминлар, самарали ахборот йиғиш жараёнига халақит бериши нотўғри муҳокама ёки хулосага олиб келиши мумкин. Масалан:
Бемор: Ассалому алайкум, доктор кирсам майлими?
Шифокор: Марҳамат, киринг! Ўтиринг! Эшитаман, сизни нима безовта қилаяпти?
Бемор: Доктор биласизми, икки кун олдин уйнинг ошхонасини йиғиштираётганимда тозаловчи восита сачраб кўзимга кириб кетди. Шундан бери, кўзим ачиб ёшланаяпти. Поликлиника шифокоримизга телефон қилдим. У кўзимни аскарбин кислотаси билан ювишни ва кейин сизга учрашишни маслаҳат берди.
Шифокор: Яхши, кўзингизни очинг. Марҳамат, бу ёққа ўтиринг. Яхши, жуда қаттиқ зарарланмаган. Кўзингизни иссиқ ва совуқдан эҳтиёт қилиб турасиз. Бир ҳафта сув теккизманг. Нам пахта билан артиб турасиз.
Бемор: Хўп бўлади. Кўзимни қизариши кетадими? Кўришимга зарар қилмайдими, доктор?
Шифокор: Мен ёзиб берган дориларни вақтида томизиб турсангиз яхши бўлиб кетади. (асар номи келтирилиши керак)
Одатда бемор доимий соғлиғи билан алоқадор муаммоларни мунтазам равишда текширтириб туриши учун келган деб тахмин қилиш, мулоқот жараёнининг охиригача беморда муҳимроқ муаммо ёки муҳокама қилиш учун янги аломат борлиги ҳақида гаплашишга тўсқинлик қилиши мумкин. Масалан:
Шифокор: Сизни нима безовта қилаяпти?
Бемор: Мени ошқозоним жудаям оғрияпти. Ҳеч нарса еёлмаяпман.
Шифокор: Қанча вақт оғрийди?
Бемор: Ҳар хил лекин 1соатдан кўп оғримайди.
Шифокор: Бир кунда неча маротаба оғрийди?
Бемор: Ҳар доим овқатдан сўнг оғрийди яъни бир неча маротаба кунида.
Шифокор: Овқатланиш тартибингиз қанақа. Ўз вақтида овқатланасизми?
Бемор: Овқатланиш тартибига лекин унча риоя қилмайман.
Шифокор: Иштаҳангиз яхшими?
Бемор: Йўқ, ҳозир иштаҳам йўқ унча. Фақат сув ичгим келади.
Шифокор: Бу белгилардан кўриниб турибдики сизда ошқозон ости яраси касаллиги бор.
Бемор: Энди нима қилишим керак доктор?
Шифокор: Биринчи навбатда буни тасдиқлаш учун яна бир текширувдан ўтишингиз лозим. Сизга йўлланма бераман ўша ерда текширувдан ўтиб келасиз.
Бемор: Хоп, рахмат доктор.
Шифокор: Майли кўришгунча.
Тиббий дискурсда яна бир муҳим ёндашув беморга йўналтирилган (patient centric) мулоқот услуби саналади. Бунда бемор муаммоларини ўрганиш учун қуйидагилар таклиф этилади:
беморнинг ҳикояси
савол услуби: очиқ ва ёпиқ
диққат билан тинглаш
осонлик билан жавоб бериш
маълумотларни йиғиш
тозалаш
вақтни белгилаш
ички хулоса
тилдан мақсадга мувофиқ фойдаланиш
тушуниш учун қўшимча кўникмалар беморнинг фикр ва мулоҳазалари марказий ўринда туради (Сильверман Дж., Курц С., Дрейпер Дж., 2013; 20).
Тиббий мулоқот жараёнида беморга бўлган қизиқишни кўрсатиш, ғамхўрлик ва ҳурматни намойиш этиш ҳамда новербал хатти-ҳаракатларни намойиш этиш мулоқотни самарали кечиши ва ҳамкорлик муносабатларига асос яратишда жуда муҳимдир. Бунда шифокорнинг ўзини тутиш қобилиятини намойиш этиши ҳам муҳим аҳамият касб этади. Жумладан, беморни кутиб олиш орқали унга бўлган ҳурматини намойиш этиш ва беморнинг мазкур муносабатни ҳис қилиши муҳим аҳамиятга эга. Беморнинг шифокорга бўлган ишончни ўрнатиш кейинги муносабатларни ривожлантириш учун дастлабки қадамлар қўйиш саналади. Бу эса мулоқотни шифокор томонидан бошқарилиши ҳамда суҳбат жараёнида самарали ва аниқ маълумот алмашинувига замин яратади. Тиббий мулоқот жараёнида тиббиёт ходимининг вақтдан унумли фойдаланишини тадқиқ қилган Эиде консультация бошида жуда қисқа норасмий мулоқот алмашинуви ўзаро муносабатларни ўрнатишга ёрдам беришини ва вақтни кам сарфлаш билан беморларнинг қониқишини ошириш мумкинлигини аниқлаган (Эиде, 2003). Беач таъкидлашича, шифокорлар муайян беморларни ҳурмат қилганларида, беморлар буни англай олишганда даволаниш жараёнига ижобий таъсир кўрсатган ва қўшимча маълумотлар олиш имконига эга бўлишган (Беач, 2006). Масалан:
Do'stlaringiz bilan baham: |
