Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Меҳнат самарадорлигини бошқа-
риш 
-
бу фан-техника тараққиётини жадаллаштириш, ишлаб чиқа-
риш ва меҳнатни ташкил этишнинг аниқ йўналиш ва услубларини 
такомиллаштириш, маҳсулот сифатий структурасини оптималлаш-
тириш, ишлаб чиқаришнинг турли даражаларида ходимларининг 
ижодий фаоллигини бошқариш, меҳнат натижасини баҳолаш, 
ходимларда ўз меҳнатларининг натижасига нисбатан моддий ва 
маънавий қизиқишни ошириш, меҳнат интизомини мустаҳкамлаш 
асосида меҳнат салоҳиятидан фойдаланишнинг натижавийлигини 
оширишни таъминлашдан иборат. 
Меҳнат 
самарадорлигини 
бошқаришда 
бошқарув 
хусусиятидан келиб чиққан ҳолда иқтисодий ва бошқарув 
механизмларига бўлиш мумкин. Меҳнат самарадорлигини 
бошқаришнинг иқтисодий механизми бошқарувнинг барча дара-

---

220 
жаларида меҳнат самарадорлигини оширишни таъминловчи мурак-
каб иқтисодий тизим ҳисобланади. Иқтисодий механизм 
режалаштириш, моддий рағбатлантириш ва бошқаришни ташкил 
этиш 
тизимларини 
ўз 
ичига 
олади. 
Масалан, 
меҳнат 
самарадорлигини ишлаб чиқариш соҳасида режалаштириш – 
персонал меҳнат 
натижасини 
ошириш, ишлаб чиқариш 
қувватларининг даражаси, ишлаб тўрган асбоб-ускуналарнинг 
техник ҳолати ва даражаси, янги техникани яратиш ва жорий этиш 
муддати, ишлаб чиқариш жараёнларини комплекс механизациялаш 
ва автоматлаштиришни назарда тутади. 
Меҳнат 
самарадорлигини 
бошқаришнинг 
бошқарув
механизми эса, корхона ва ташкилотларда меҳнатни илмий асосда 
ташкил 
этиш 
ва 
бошқаришни
 
кузда 
тутади. 
Меҳнат 
самарадорлигини бошқаришни рационал ташкил этиш учун 
нафақат меҳнат самарадорлигини оширишнинг иқтисодий 
механизми элементларини билиш, балки бу элементларни меҳнат 
самарадорлигини бошқариш воситаси ва услублари ёрдамида 
амалга ошириш керак. Бунда куйидаги услублар гуруҳи 
фарқланади: маъмурий ва иқтисодий. 
Маъмурий услуб
бошқарув объектига маълум бир иқтисодий, 
молиявий режа (бизнес режа) ёрдамида тўғридан-тўғри таъсир 
қилади. Бунда режа пухта уйланган, аниқ ҳисоб-китоблар ва таҳ-
лиллар асосида режалаштирилган бўлиши керак.