Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги низомий номидaги

Adabiyotlar : 
1. Jalilova S.X. Aripova S.M.“Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi” –
T:faylasuflar, 2017 
2. Sh.A.Do’stmuhamedova, X.A.Tillashayxeva, G.Baykunusova, G.Ziyavidinova 
“Umumiy psixologiya”{yosh davrlari va pedagogik psixologiya} 
3.“Maktabgacha ta‘lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidagi” 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 9-sentyabrdagi PQ-3261-sonli 
qarori. 
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA 
MULOQOTCHANLIKNI SHAKLLANTIRISHDA IJODIY O’YINLARDAN 
FOYDALANISH TEXNOLOGIYASI
 
Bo’riyeva Sitora Rustam qizi
 TDPU”Maktabgacha ta`lim” fakulteti 
1 kurs magistri 
"Qaysi sohani olmaylik, biz zamonaviy yetuk kadrlarni tarbiyalamasdan turib 
biron-bir o‘zgarishga, farovon hayotga erisha olmaymiz. Bunday kadrlarni, millatning 
sog‘lom genofondini tayyorlash, avvalo, maktabgacha ta'lim tizimidan boshlanadi." 
Sh.M.Mirziyoyev. 
So’nggi yillarda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev bu tizimga alohida e’tibor 
qaratmoqda. Shu masalaga doir bir necha yig’ilish o’tkazilb tarixiy qarorlar qabul 
qilinmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-noyabrdagi 
“O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohalarini 

---

296 
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-6108-son Farmoni ijrosi ta’minlandi. 
Maktabgacha ta’lim vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi va Ta’lim sifatini nazorat qilish 
davlat inspeksiyasi bilan birgalikda 2021-yil 1-avgustga qadar bolalarni boshlang‘ich 
ta’limga majburiy bepul bir yillik tayyorlash hamda boshlang‘ich ta’lim o‘quv 
dasturlarining o‘zaro uzviyligini ta’minlash choralarini ko‘rildi. Axborot 
texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi, ta’lim sifatini nazorat 
qilish davlat inspeksiyasi hamda boshqa manfaatdor vazirlik va idoralar bilan 
birgalikda 2022-yil 1-yanvarga qadar maktabgacha ta’lim tizimida zamonaviy o‘qitish 
shakllari, yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini joriy qilindi. 
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida, maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim va 
tarbiya berishda ijodiy o'yinlarning ahamiyati katta hisoblanadi.
Ijodiy o’yinlarni bolalarning o’zlari o’ylab topadilar. Unda oldindan belgilab 
qo’yilgan qoidalar bo’lmaydi. Qoidalar bolalar tomonidan o’yin jarayonida o’ylab 
topiladi. 
Qoidali o’yinlarning mazmuni va qoidasi kattalar tomonidan belgilanadi. O’yin 
davomida bu qoidalarga amal qilinishi shart. 
Ijodiy o’yinlarga: 
– syujetli-rolli o’yinlar; 
– sahnalashtirilgan o’yinlar; 
– qurish va yasashga doir o’yinlar kiradi. 
Ijodiy o’yinlarda bolalarning tevarak-atrofdan olgan taassurotlari aks etadi. 
Bunday o’yinlar mustaqil o’yin bo’lib, uning mazmunini ishtirokchilarning o’zlari 
o’ylab topadilar. Bu o’yinda bolaning erkinligi, mustaqilligi, tashkilotchiligi va 
ijodkorlik qobiliyatlari to’la namoyon bo’ladi. O’yinda hayotiy taassurotlar aynan aks 
ettirilmaydi, balki bolalar ongida qayta ishlab, o`yinga tatbiq etiladi. Bu bolaning o’yin 
g’oyasini yaratishida, uning mazmunini tuzib, tasvirlovchi vositalarni tanlashida 
namoyon bo’ladi. Bolaning tevarak-atrofidagi hayotdan – tengdoshlari, kattalar 
faoliyatidan olgan taassurotlari ijodiy o’yinlarda qayta ishlanadi, to’ldiriladi, sifat 
jihatidan o’zgartiriladi. Bolalarning bunday o’yinlari tevarak-atrofdagi borliqni 
bilishning amaliy shaklidir. 

---

297 
O‘yin mazmunining o‘ziga xosligi uning eng muhim xususiyatlaridan biridir. 
Pedagog va psixologlarning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, kattalarning ijtimoiy hayoti 
o‘zining rang-barang ko‘rinishlari bilan syujetli-rolli o‘yinlarning mazmuni bo‘lib 
xizmat qilar ekan. Ular bolalar kattalar ijtimoiy hayotining namunasini oladigan 
faoliyat turi o‘yin ekanligini asoslab berdilar. 
Ijodiy o‘yinlar syujetlari va mazmunining rang-barangligi, ularni tavsiflash 
zaruratini keltirib chiqaradi. Ijodiy o‘yinlarda xayoliy vaziyatning mavjud bo‘lishi 
bolaning tafakko`rini o‘stirib syujet va rollar o‘yin mazmunini takomillashtiradi. Ijodiy 
syujetli-rolli o‘yinlarning o‘ziga xos sabablari mavjuddir. Buning eng asosiy sababi – 
bolalarning kattalar bilan birgalikda ijtimoiy hayot kechirishga intilishidir. Bu sabablar 
bolaning yoshiga qarab, o‘yin mazmuniga qarab o‘zgarib boradi. Kichiq yoshdagi 
bolalarda asosiy sabab buyumlar bilan bajariladigan g‘izig‘arli harakatlar bo‘lsa, bola 
katta bo‘lgan sari o‘yindagi kattalar harakatlarini va munosabatlarini qayta aks ettirish 
asosiy sabab bo‘lib xizmat qiladi. Shunga ko‘ra, o‘yinlarni syujeti, mazmuniga ko‘ra 3 
guruhga bo‘lish mumkin. 
1. Maishiy o‘yinlar (oila, bolalar maktabgacha ta’lim muassasasisi va boshqa 
voqelikni aks ettiradigan). 
2. Mehnat mavzuyidagi o‘yinlar (oila va kattalar mehnatida ishtirok etish, o‘z-
o‘ziga xizmat va boshqalar 
3. Ijtimoiy mavzudagi o‘yinlar. 
Bolalar rollarni tanlab o‘ynaydilar. Syujetli-rolli o‘yinlarda xatti-harakatlarni, 
qoidalarni egallash asosida, rolda mujassamlashtirilgan ahloqiy qoidalar ham 
o‘zlashtiriladi. o‘yinda kishilar turmushiga, ishlariga, jamiyatdagi xulg‘-atvor me’yor 
va qoidalariga ijobiy munosabat shakllantiriladi. Xuddi shu jarayonda o‘yin muomala 
madaniyatini shakllantirish vositasi sifatida ham yuzaga keladi. Aqliy tarbiyaning 
asosiy vositalaridan biri bu syujetli o‘yin hisoblanib, unda bola atrof-muhitdagi voqea 
va hodisalarni aks ettirib, xayolan ularni qayta tiklaydi. o‘yinning xayoliy vaziyati 
bolaning aqliy faoliyatining rivojlanishiga doimo ta’sir ko‘rsatadi.