Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Оғзаки метод ва ўргатиш усуллари. Тасвирий фаолият машғулотдаги доимо тарбиячининг болалар билан суҳбатидан бошланади. Суҳбатнинг мақсади болалар хотирасидаги аввалги идрок қилинган образларни қайта эсга олиш ва машғулотга бўлган қизиқишини уйғотишдир. Болалар ўз тасаввурлари асосида ижод қиладиган машғулотларда суҳбатнинг ўрни каттадир.
С уҳбат қисқа, мазмунли ва ҳис-хаяжонли бўлиши керак. Тарбиячи асосий диққатини машғулотда қилинадиган ишга қаратади. Болаларнинг мавзу бўйича ѐки янги тасвирлаш усуллари ҳақидаги тасаввурларини аниқлаб олишдан аввал, суҳбат мобайнида ѐки суҳбатдан кейин тарбиячи керакли предмет ѐки расмни кўрсатади. Топшириқни бошлашдан аввал эса иш усулини болаларга кўрсатади.
Суҳбат - ўргатиш методи сифатида 4-7 ѐшли болалар билан ишлашда асосий роль ўйнайди. Кичик гуруҳларда суҳбат болалар тасвирлашлари
керак бўлган предметни эслатиш учун ѐки янги иш усулини ўргатиш учун керак бўлади. Бундай ҳолларда суҳбат тасвирлашнинг мақсадини ва вазифаларини болаларга яхшироқ тушунтириш учун хизмат қилади. Болаларнинг тасаввурлари ва ҳиссиѐтлари тез жонланиб, ижодий кайфиятлари тез йўқолиб қолмаслиги учун суҳбат метод сифатида ҳам, усул сифатида ҳам қисқа ва 3-5 минутдан ошмаслиги керак. Яхши уюштирилган суҳбат машғулотда мақсадга яхши эришиш учун қулай шароит яратади.
Б адиий адабиѐтнинг образларидан фойдаланиш. Бадиий образни ўзида мужассамлаштирган нутқ ўзига яраша кўргазмаликка эгадир. Масалан: шеър, ҳикоя, топишмоқ ва ҳоказо. Ифодали ўқилган бадиий асар ижодий кайфиятнинг ошишига, тафаккурнинг, хаѐлнинг фаол ишлашига ѐрдам беради. Шу мақсад билан бадиий сўздан фақатгина ифодали ўқиш машғулотларида эмас, балки предметларни идрок қилгандан сўнг тасвирлаш жараѐнларида ҳам фойдаланилади. Барча ѐш гуруҳларда машғулотларни мақсадга йўналтирилган ҳолда топишмоқ айтишдан бошлаш мумкин. Масалан, «Боши тароқ, думи ўроқ». Бу топишмоқ орқали хўрознинг бошқа қушлардан чиройли тожиси, думини бетакрорлиги каби қисми шакллари ажратилади. Баъзида кичик шеърларни ѐки асарлардан парча ўқиш ҳам мумкин. Агар керак бўлса, асарни ўқиш билан бирга оғзаки образга қўшиб натура ѐки предметнинг тасвири болаларга кўрсатилади. Расм чизиш, лойдан буюм ясаш машғулотларида бадиий асар ўқиш ҳар доим ҳам қўл келавермайди, уни бошқа ўргатиш усули билан алмаштирган маъқул. Чунки бола оғзаки сўзни эшитгандан кўра натурани кўрганида кўпроқ жонланади. Тарбиячи бадиий образни танлаѐтганида жуда ҳам эҳтиѐткорлик билан танлаш лозим. Негаки, тўғри танланган асар предметни, қиѐфаларини кўриш идрокини ўз ичига олади (рангини, шаклини, ҳолатини). Масалан: «Бўғирсоқ» эртаги орқали бўғирсоқнинг образи, «Олтин балиқ» эртаги орқали эса балиқ образи янада ѐрқинроқ тасвирланади.