Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

ЮРАК ВА НАФАС ФАОЛИЯТИ ТЎХТАГАНДА 
БИРИНЧИ ТИББИЙ ЁРДАМ КЎРСАТИШ 
 
Юрак пороклари, миокард инфаркти, электр токи уриши,
сувга чўкиш, оғир операциялар ва бошқа ҳолларда юрак ва нафас 
олишнинг тўхташи кузатилиши мумкин. Бу организмда гипоксия 
(кислород танқислиги), гиперкапния (қон ва тўқималарда карбонат 
ангидрид газининг кўпайиши), ацидоз (қон ва суюқликларда 

---

116 
кислота ва ишқор мувозанатининг бузилиши) каби патологик 
ҳолатлар билан юзага чиқади. 
 
84-расм. Юрак ва нафас тўхтаганда биринчи ёрдамкўрсатиш. 
Юрак иши тўсатдан тўхтаб қолганида бемор ҳушидан кетади, 
ранги оқариб, кўз қорачиқи кенгаяди. Артериал босим нолга тушиб 
қолади, томирларда пульс аниқланмайди, нафас бутунлай 
йўқолади. 
Юрак ва нафас олиш бирданига тўхтаб қолганда гипоксия ва 
гиперкапния ҳолатини бартараф этиш учун кислородга тўйинган 
қоннинг сунъий айланишини таъминлаш зарур. Бунга сунъий нафас 
бериш ва юракни ташқи массаж қилиш билан эришилади. Юракни 
массаж қилишнинг 2 тури мавжуд: очиқ ёки тўғридан-тўғри, ёпиқ 
ва ташқи массаж. 
ЮРАКНИ ЁПИҚ МАССАЖ ҚИЛИШ 
 
Юракни ташқи массаж қилиш учун беморни қаттиқ ерга, 
полга ётқизиш керак. Ёрдам берувчи киши беморнинг ўнг ёки чап 
томонида туради. қўл кафтини устма-уст перпиндикуляр ҳолатда 
беморнинг тўш суяги пастки 1|3 қисми соҳасига, яъни ханжарсимон 
ўсиқдан 1-2 см юқорига қўяди. Куч билан бир маромда юракни 
массаж қила бошлайди (81-расм). Бу вақтда юрак тўш суяги ва 

---

117 
умуртқа орасида қисилади, унинг ҳажми камайиб, қон аорта ва 
ўпка артериясига ҳайдалади. Юракка томирлардан қон келиб, у 
ростланиш учун кўкрак қафасини ҳар марта босгандан сўнг, ундан 
қўллар бутунлай олинади. Юракни бир дақиқада ўртача 60-70 марта 
массаж қилинади. 
85-расм. Массаж техникаси 
Юракка веноз қон тез ва осонгина оқиб келиши учун 
беморнинг оёғи баландроқ қилиб қўйилади. Катта кишилар юраги 
икки қўл билан, ўсмирлар (10-12 ёш) юраги бир қўллаб, чақалоқлар 
юраги 2 та бармоқ билан массаж қилинади, чунки уларнинг 
суяклари тоғайдан иборат бўлиб, тез шикастланиб, юракка зарар 
бериши мумкин (86-расм). 
86-расм. Болалар ва чақалоқларда юрак массажи техникаси. 

---

118 
Юракнинг ташқи массажида бир марта сунъий нафасдан сўнг 
юрак 5 марта босилади.