Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

КОНЦЕНТРЛАНГАН КИСЛОТА ВА ИШҚОРЛАРДАН 
ЗАҲАРЛАНИШ 
 
Концентрланган кислота (сульфат, сирка, нитрат)лар, ўювчи 
ишқор (ўювчи калий, натрий, перманганат калий)лар ва оғир 
металларнинг тузлари (қўрғошин, симоб кабилар)дан заҳарланиш, 
ушбу кимёвий моддалардан фойдаланиш қоидаларини билмаганда 
ёки бузилган ҳолларда, сақлаш қоидаларига амал қилмаганда, 
болалар қаровсиз қолдирилганда, қасддан ёки ўз-ўзини ўлдириш 
мақсадида қўлланилганда рўй бериши мумкин. Концентрланган 
кислоталар, ўювчи ишқорлар ва оғир металларнинг тузлари бадан 
териси, кўзларга тушиши мумкин айниқса, ичилганда заҳарланиш 
аломатлари кучли ва оғир бўлади. 
Белгилари. Концентрланган кислота ва ишқорлар ҳужайра ва 
тўқималарини емириш хусусиятига эга бўлганлиги учун, тери, кўз, 
лаб, оғиз бўшлиғи, ҳалқум, қизилўнгач, ҳиқилдок каби аъзоларда 
куйиш ҳодисаси рўй беради. Шиллиқ қават емирилиб, тўқималар 
ишқор таъсирига учрайди. Яра қорамтир-кулранг, сарғиш-қорамтир 
тусда бўлиши мумкин. Кислоталардан куйганда кислота атрофга 
оққанлиги туфайли куйган юза катталашиб, ёйилиб кетаверади. 
Ишқорлардан куйганда эса тўқима чуқурроқ емирилади, атрофга 
оқмайди, тушган соҳа емирилади, куйган юза оқимтир, юмшоқ 
бўлади. 
Биринчи тиббий ёрдам. Зудлик билан врач чақирилади, у 
келгунча, беморнинг қандай модаддан заҳарланганлигини аниқлаш 
зарур. Кучли кислоталар билан заҳарланганда кучсиз ишқорий 
эритмалар, ишқорлардан заҳарланганда эса кучсиз кислотали 
эритмаларидан фойдаланиш зарур, чунки бу усул заҳарловчи 
моддаларнинг таъсир кучини пасайтиршга, яъни нейтраллашга 
олиб келади. Концентрланган кислоталардан заҳарланганда 
меъдани 6-10 литр сув билан ювилади. Ҳар бир литр сувга 20 г 
куйдирилган магнезия (марганцовка) қўшилади. Меъдани оз-оз сув 
билан ювиш, яъни 4-5 стакан сув ичириб қустириш мумкин эмас. 
Меъдани ювишнинг иложи бўлмаса, беморга сут, ўсимлик ёки 
ҳайвонот мойи, тухум оқини чириш мумкин. қорин устига совуқ 
компресс қўйиш оғриқни камайтиришга ёрдам беради. Кучли 
ишқорлардан заҳарланганда меъдани 8-10 л сирка кислотасининг 
кучсиз эритмаси билан ювиш фойдали. Оғир ҳолларда меъдани 

---

110 
ювиш имкони бўлмаганда беморга лимон сувини бериш мақсадга 
мувофиқдир. Бемор зудлик билан касалхонага етказилади.