Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

«Тушунчалар таҳлили» технологияси. 
Услубнинг моҳияти. Ушбу услуб ўтилган (чорак, семестр ёки йилида 
тугаган) ўқув предмети ёки бўлим барча мавзуларини талаба (ёки 
ўқувчи)лар томонидан ёдга олиш, бирон – бир мавзу бўйича ўқитувчи 
томонидан берилган тушунчаларга мустақил равишдаўз изоҳларини 
бериш, шу орқали ўз билимларини текшириб баҳолашга имконият яратиш 
ва ўқитувчи томонидан қисқа вақт ичида талаба (ёки ўқувчи)ларни баҳолай 
олишга йўналтирилган. 
Услубнинг мақсади. Талаба (ёки ўқувчи)ларни машғулотда ўтилган 
мавзуни эгаллаганлик ва мавзу бўйича таянч тушунчаларни ўзлаштириб 
олинганлик даражаларини аниқлаш, ўз билимларини мустақил равишда 
эркин баён эта олиш, ўзларининг билим даражаларини баҳолай олиш, якка 
ва гуруҳларда ишлай олиш, сафдошларининг фикрига ҳурмат билан қараш, 
шунингдек ўз билимларини бир тизимга келтира олишга ўргатиш. 
Услубнинг қўлланиши: ўқув машғулотларининг барча турлариа 
(дарс бошланиши ёки дарс охирида, ёки ўқув предметининг бирон бир 
бўлими тугалланганда) ўтилган мавзуни ўзлаштирганлик даражасини 
баҳолаш, такрорлаш, мустаҳкамлаш ёки оралиқ ва якуний назорат ўтказиш 
учун, шунингдек, янги мавзуни бошлашдан олдин талаба (ёки 
ўқувчи)ларнинг билимларини текшириб олиш учун мўлжалланган. Ушбу 
услубни машғулот жараёнида ёки машғулотнинг бир қисмида, якка, кичик 
гуруҳ ҳамда жамоа шаклида ташкил этиш мумкин. Ушбу услубдан уйга 
вазифа беришда ҳам фойдаланса бўлади. 
Машғулотда фойдаланиладиган воситалар: тарқатма материаллар, 
таянч тушунчалар рўйҳати, қалам (ёки ручка), слайд. 
Машғулотни ўтказиш тартиби: 

---

89 

талаба (ёки ўқивчи)ларни гуруҳларга (шароитга қараб) 
ажратади; 

талаба (ёки ўқувчи)лар машғулотни ўтказишга қўйилган талаб 
қоидалар билан таништирилади; 

тарқатма материаллар гуруҳ аъзоларига тарқатилади; 

талаба (ёки ўқувчи)лар тарқатма материалда мавзу бўйича 
берилган тушунчалар ёнига эгаллаган (ёки ўзларининг) билимлари асосида 
(берилган тушунчаларни қандай тушунган бўлсалар шундай) изоҳ 
ёзадилар (якка тартибда); 

ўқитувчи тарқатма материалда мавзу бўйича берилган 
тушунчаларни ўқийди ва жамоа билан биргаликда ҳар бир тушунчага 
тўғри изоҳни белгилайди ёки экранда ҳар бир тушунчанинг изоҳи берилган 
слайд орқали (имкони бўлса) таништирилади; 

ҳар бир талаба (ёки ўқувчи) тўғри жавоб билан белгиланган 
жавобларнинг фарқларини аниқлайилар, керакли тушунчага эга бўладилар, 
ўз – ўзларини текширадилар, баҳолайдилар, шунингдек билимларини яна 
бир бор мустаҳкамлайдилар. 
«Тушунчалар таҳлили» услубидан бир дарснинг ўзида дарс 
бошланишида ўтган мавзуни такрорлаш, мустаҳкамлаш ёки янги мавзу 
бўйича талаба (ёки ўқувчи)ларнинш дастлабки билимлари, қандай 
тушунчаларни эгалаганликлари ва шу дарснинг охирида бугунги мавзудан 
нималарни билиб олганликларини аниқлаш учун ҳам фойдаланиш мумкин. 

---

90